'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Thursday, May 3, 2018

Mother's Day

NUTE NÎ (MOTHER'S DAY) LO INṬAN DÂN
 

By: Victor Zika 

Khawvêl-in a ni ropui leh a ngaihsante ziangah hian "Nu-te Ni" (Mother's Day) hi a tel ve ngei ang. Khawvel ram tam zawk leh Kristian ram te chuan May thla chawlhkar hnihna ah hian, he 'Nu-te Ni' (Mother's Day) hi an hmang tlangpui a. Mi thenkhatin Nu-te chawimawina ni atana lawm taka an hman laiin, mi thenkhatte chuan Nu-te hriatrengna ni a tan an hmang ve thung bawk. Nu la nei te chuan hlim takin an nu-te an chawimawi a, nu nei ve tawh lo te chuan'ka Nu hi nung damin la awm ve se' tia lungleng em em in nute hriatrengna ni an hmang ve thung a ni. "Chawimawina ni" nge i hman dawn "Hriatrengna ni" zawk le? He Nu-te ni lo pianchhuah dan, lo intan dan leh an lo hman tan dan hi, kan hre nual tawh anga a, la hrelo te kan awm takin tiin ka hriatna zawng zawng sawr khamin ka rawn ziak (Letling) ve ta chu a ni e.
 

I. Egypt ramah: Ahmasa ber Nu-te Ni an lo hman tanna chu Egypt ramah a ni. Egyptians te chuan an pathian nu Issis (Isis chu pharaohs lal-te thlatu nu a ni) chawimawina kut chu kum tin hian an hmang thin a ni. Isis-i chuan Orisis chu pasal a tana nei a (Orisis hi Isis-i pianpui a ni a, a pasal pawh a ni bawk). Isis-i pasal Orisis chu a unaupa Seth chuan a thik em avangin a that a, a taksa chu hmun 13 (13 pieces) a sat buang in a thendarh vek a. Isis-i chuan a pasal Orisis-a taksa bung 13 chu a lakhawm leh vek a, hmun khatah a finkhawm leh vek a ni. Chumi hnu kum rilo te ah chuan Isis-i chuan fapa Horus a hring a, chu a fapa Horus chuan a pa thattu Seth chu phuba lain a that ve ta bawk a. Tichuan Isis chuan pasal nei tawh lovin a fapa Horus chu a dam chhungin rinawm takin a enkawl ta a ni. Chuvangin Horus-a nu mi rinawm tak Isis-i chawimawi nan leh hriatrengna a tan Egyptians ho chuan Isis-i lem lian pui mai an siam a, chumi hmaah chuan kumtin amah chawimawina leh hriatrengna kut ni ropui tak chu an lo hmang thin a ni.
 
II. Greek ramah:- Greeks ho pawh in an pathian nu Rhea chawimawina atan kum tin kutpui an lo siam ve thin bawk a ni. Rhea hi Cronus-a nupui a ni a, Greek pathian nu zawng zawng zinga ropui ber a ni. Rhea lem chu kawngpui ah an zawn a, kawng tluanin an lampui a, infiamna chi hrang hrang an neih pui bawk a, amah hriatrengna ni hi hlim tak leh ropui takin an lo hmang thin a ni.
 
III. Rome ramah:- Egypt leh Greek ram ang bawkin Rome ramah pawh kum tin hian an pathian nu "Phrygian goddess Bybele" tan kut ni ropui tak an hmang ve thin a ni. Cybele chu Magna Mater tia koh pawh a ni a, Rome rama an pathian nu ropui ber a ni. Rome rama an pathian nu chawimawina an lo siam tan kum hi, Isua Krista lo pian hma kum 250 vel atanga lo hmang tan tawh an ni a, a tlangpui thu in ni thum chhung an hmang thin a ni. Hun a lo kal zel a an pathian nu Cybele (Magana Mater) chawimawina kut ni ropui tak an hman dan chu a lo tha lo tan em em a, he kut chhuanlam in mi tamtakin sualna tinreng a tih avangin, Rome sorkar chuan an pathian nu chawimawina ni an siam chu a khap ta a ni. Greek leh Rome rama an lo hman thin an pathian nu chawimawina ni hi March 15-22 inkar ah an hmang tlangpui a ni.
 
IV. England ramah:- Kum 1600 bawr vel khan England ramah Mary (Isua Nu) chawimawina ni an lo hmang thin bawk a ni. Chuta tanga kum rei lote ah member nihna leh baptisma an channa kohhran Mother's Church chawimawina an rawn nei leh bawk a ni. An hman dan chu Biak in chhungah pangpar mawi tak tak an keng lut a, thilpek chi hrang hrang hlanna an nei bawk a ni. Chumi hnu kum zabi 17-na velah Mary leh Kohhran mai ni tawh lovin, hringtu nu chawimawina pawh an rawn siam chhunzawm leh e, "Nu-te Pathianni" (Mothering Sunday) tiin an ko ta a ni. Hemi ni hian England ram mipuite chuan pangpar leh lawmman/thilpek chi hrang hrang kengin hringtu nu chawimawina an nei a ni. Chumi hun lai chuan'Mothering Cakes' an tih, an hmangaihna lantirna a tan nu-te hnenah 'chhang' an lo pe thin bawk a ni.
 
V. America ramah:- England atanga America a rawn lut/ rawn insawn ho chuan ram thar nawr an nih ang bawkin hna an thawk nasa em em a, hun awl an neih loh vang leh ei leh in harsatna avangin hringtu nu chawimawina ni chu an hmang chhunzawm thei tawh lo a ni.
 
1. Julia Ward Howe
Chutianga dinhmun duhawm lo taka America ram a din laiin, Julia Ward Howe-i chuan Nu-te ni hmang turin kum 1870-72 hian theihtawkin tan a lo la ta a ni. (Howe hi "The Battle Hym of Republic" tih US ram chhung indo hla mawi tak phuahtu kha a ni). Ram chhung indona a remna leh muanna a lo awm theih nan "Nu-te tana thlamuanna ni" (Mother's Peace Day) chu June thla chawlhkar hnihna ah US ram khawpui hmun 18 ah a hmeichhepui thenkhatte nen an lo hmang tan a ni. Howe hian kum tin mai hian hmeichhe pawl intawhkhawmna hun nei thei turin tan a la thin a ni. Nu-te'n hlawhtlinna an lo neih zel theih nan, a neih sumpai pawh engmah ui nei lovin a hmang zel mai a ni. Mahse vanduai thlak takin a duhthusam leh nu-te tana ni ropui tak lo awm tura beisei em em "Nu-te Ni" Mother's Day lo piang chhuak a chu hmu hman lo leh hmang hman lovin chatuan ram a pan ta a ni. 1988 khan'Nu-te Ni' Mother's Days awm thei tura ngaihtuahna, hun, sum leh pai, tha leh zungzam thih thlenga senga a thawhrimna zawng zawng hriatrengna a tan chawimawina certificate chu chu hlan a ni.
 
2. Anna Jarvis

Tuna khawvel hmun hrang hrangin ropui leh ursun taka kan hman'Nu-te Ni' Mother's Day lo piang chhuak thei tura thih thlenga rinawm taka thawktu "Nu-te Ni Bultantu" (Founder of Mother's Day) chu Anna Jarvis a ni. Anna Jarvis-i hi a nu Ann Marie Reeves Jarvis-i hian May 9, 1905 hian a boralsan ta a. (Ann Marie Reeves Jarvis hi Nu-te Ni lo piangchhuak tura duhthu lo sam thintu leh lo piang chhuak thei tura a taka thahnemngai taka lo thawktu pawh a ni. A dam lai hian mirethei chanhai tamtak a tanpui a, damlo mangang tamtak a tanpui bawk a, a hmeichhe pui mi tamtak hnenah thlaichin dan leh thingkung phun dan vel pawh a zirtir thin a ni. Chutih laia USA a la awm ngai lo Tomatoes chin dan leh enkawl dan pawh a zirtir a ni) Anna Jarvis-i leh a nau Elsionre-i chu an innghahna leh an rinpui ber a nu in a boralsan tak avangin, lungngai leh beidawng em em in an hringnun chu an hmachhawn tan ta a ni. 1907 (A nu thih hnu kum hnih hnu) ah Anna Jarvis chuan "Nu-te Ni" (Mother's Day) a lo pianchhuah theihnan a dam chhung zawng tanla turin thutlukna a siam fel ta a ni. Tichuan Anna Jarvis chuan thian tamtak siam in, an ram thuneitute leh mi liante hnenah "Nu-te Ni" (Mother's Day) hmang turin dilna lehkha an thawn thin a ni.
 
Tichuan October 10, 1908 ah boral tawh a nu (Ann Marie Reeves Jarvis) chawimawina leh hriatrengna chu Andrews Methodist Church ah hman a ni a, hemi ni vekah a nu boralna hmun Philedelphia ah pawh hriatrengna inkhawm buatsaih a ni. Chuta tangin US ram hmun hrang hrangah "Nu-te Ni" (Mother's Day) hi hman chhunzawm zel a ni a, December 12, 1912 ah Khawvel pum huap nu-te ni pawl (Mother's Day International Association) chu din a ni. Chuta tangin "Nu-te Ni" (Mother's Day) chu US ram chhung State 45 ah hman a lo ni ta a, 1911 ah meuh chuan USA ram pumhuap (State zawng zawng) ah ropui taka hman a lo ni ta a ni. Hemi hun laia USA President Woodrow Wilson chuan May 9, 1914 ah'May thla chawlhkar hnihna' hi "Nu-te Ni" (Mother's Day) a tan a puang ta a, chumi ni chu USA National Holiday ni turin a puang bawk. "Nu-te Ni" (Mother's Day) lo piang chhuak thei tura, ngaihtuahna, hun hlu tak, neih sum le pawi pawh ui lo, dam chhunga hmalak tumtu, Anna Jarvis chu fa pawh nei lovin, a taksa a lo chau zel a, a mitin khua hmu thei tawh lovin harsatna tinreng tuarin 1948 khan a boral ve ta a ni. USA mipuiin "Nu-te Ni" (Mother's Day) lo piang chhuak tura a thawh rimna zawng zawng avangin chawimawina certificate an hlan zawh hnuah an vui liam ta a ni.
 
Anna Jarvis taimakna leh thawhrimna zarah "Nu-te Ni" chu US ram chhung mai ni tawh lovin, UK, India, Denmark, Finland, Turkey, Australia, Mexico, Canada, South America, China, Japan, Belgiaum, Africa leh khawvel hmun hrang hrang a bik takin Kristian ramah te chuan tun thlenga ropui taka hman a lo ni ta zel a ni.
 
Original post:- http://www.zobawm.com/…/1936-Nu-Te-Ni-(Mother-s-Day)-Lo-Intan-Dan

NB: He Article hi Zonun Group Mail aṭanga lak chhuak a ni.
Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....