'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Friday, January 14, 2011

IQ atangin EQ lamah

Mithiamten IQ (Intelligent Quotient) tia an sawi fo thin hi kan hre hle awm e. Mizo tawnga a awmzia chu thluak hnathawh dan atanga thil kan hriat chak leh chak loh finfiahna  ti ila a sual tam awm lo ve. Thluak hnathawh dan hriatchian tumin scientist mithiamte chuan vawi duai lo research an lo bei tawh a. Psychologist Jean Piaget-a pawhin thluak hnathawh dan hriatchian tumim naupang tam tak a lo finfiah tawh thin a, mahse thlauk hnathawh dan ziahna lehkhabu hmasa ber erawh kum 1905 khan France mi, psychologist Alfred Binet-an a lo chhuah daih tawh a ni. A hnuah chuan scientist mithiamten thluak hnatawh dan chi hrang hrang an hriat theih nan mimal kum zira then a tul thu an rawn hmuchhuak ta a, chutianga mimal kum zira thluak hnathawh dan enchhinna chu America Stanford University-a psychologist professor Lewis Terman-an a rawn buatsaih ta a, chu enchhinna chu (Intelligent Quotient) IQ tiin hming a vuah ta a ni. IQ enchhinna hian a huam zau hle a, science leh sociology zirna lam thlengin a huap tel vek a.

Kum zabi 19 chho vel phei kha chuan he IQ enchhinna hi a rawn lar chho em em mai a, khawvel hmuntinah enchhinna beihpui thlak a ni. Khawvel IQ enchhinaa mark hmu sang ber chu Evolution Theory hmuchhuaktu  Charle Darwin-a unau pa Francis Galton-a kha a ni. Francis Galton-a chuan, “IQ hi mihringa thil hlu ber a ni a, miin finna a neih phawt chuan hruaitu nih a phu a, ram leh hnam tan hlawkna ropui tak a ni bawk,” a lo ti hial a ni. Hetianga thiamna leh finna endik nana zawhna siam hi Khawvel Indopui I lai khan America chuan a ngai pawimawh hle a. Sipaia lut tur reng reng chuan IQ Test a nei hmasa ngei ngei tur a ni tih thu a chhuah a, sipai a lak tumah pawh sipai maktadaui 1.7 lai chu IQ a exam reng a ni. Hemi tum hi Khawvela IQ Test beihpuithlakna hmasa ber a tling a, amaherawhchu kum 1971 khan US Supreme Court chuan IQ Test hi tul lova a hriat avangin a khapbet ta a, engemaw bik atana ruahman a nih loh chuan IQ Test hi an hmang tawh meuh lo a ni. IQ Test an chhinchhiah danin mi pangaite hian IQ Score 90 atangin 110 thleng an nei thei a, Khawvela IQ Score hmu sang bera an ngaih chu MarilynVos Savant-i a ni a, IQ Score 288 meuh a hmu thei a, mahse Savant-i hian hna sang tak a chelh pha chuang lova, Parade Magazine-a Interview siamtu a ni phak tawk lek a ni. IQ sang leh hniam chungchangah mithiamten nasa takin an chhut tawh thin a, IQ nei sangte chu an nu leh pa te thisen atanga inthlahchhawng zel niin an sawi a, IQ nei sang, mifing nu leh pa ten fa an hrin chuan IQ sang, fa thluak tha leh fing an nei tlangpui a, IQ nei hniam, nu mawl pa mawlte chuan fa an neih pawhin IQ hniam, fa mawl an hring mai niin an chhut a ni. Chuti a nih si chuan nu fing pa fing fate chu an fing kumkhua ang a, an thiltihna kawng engkimah an hlawhtling ang a, nu mawl pa mawl fate chu an mawl kumkhua ang a, an hlawhchham kumkhua dawn em ni ang? tih inzawt ta ila, a chhanna chu “Ni lo” tih hi a ni. Mithiamte chhut dan chuan IQ 50% hi chu nu leh pate atanga kan rochun a ni a, a dang 50% hi chu kan awmna leh chenna chheh vel atanga kan dawng leh zirtirtu, hotu leh enkawltute hnen atang kan dawn niin an sawi bawk a ni.

EQ (Emotional Quotient) erawh chu rilru lam endikna ni tho mah se thil kan hriat chak leh chak loh lam ni lovin, kan rilru awm dan leh  kan rilru control theih leh theih loh lam endikna a ni ve thung. Entirnan, ‘Dawhkanah thil engemaw ei tur khuh la, naupangho hnenah, “Ka rawn kal leh hma chu tumahin he thil hi lo hawng suh u” ti ta la, rilru control thei lo naupang chuan a lo hawng ang a, a lo en mai ang. Chu naupang  chu IQ nei tha viau a ni thei, mahse a EQ dinhmun lamah chuan hniam tak a ni leh thei si a ni. Heng dinhmun atang hian IQ nge pawimawh zawk a, EQ zawk tih hi mithiamten an chhut nasa hle a ni. IQ leh EQ a inzawm tlat angin hlawhthlina leh hlawhchhamna pawh hian inzawmna thui tak an nei a, IQ that vang ringawt hian hlawhthlinna a hmuh theih lo a ni tih chu mithiamte thuthlukna a ni. Hlawhtlinna dik tak hmu tur chuan IQ aiin EQ hi a pawimawh zawk a ni tih Harvest University-a psychologist Neil Goldman-a chuan huai takin a puang a, kum 10 chhungin hnathawktu mi 1000 zet zawhna siamin research a bei a, chuta atang a thil hmuhchhuh chu IQ san avanga mi hlawhthling chu 25% an ni a, EQ san avanga mi hlawhtling chu 75% daih an ni. (Emotional Quotient) pawh hian a huam zau hle a, EQ nei sang leh sang lo an teh dan tlangpui chu hetiang hi a ni.
(1) Mahni inenfiah a, inbihchiang (Self Evaluation) mi a ni em?

(2) Rilru inlumlet thut a awm pawh a, mahni in control thei (Impulse Control) mi a ni em?
(3) Mahni hlutna hria a, invawngfel thei (Self Discipline) mi a ni em?
(4) Midang chunga khawngaihna leh lainatna (Compassion) nei mi a ni em?
(5) Mite thiltih that lam fak a, lawmpui theihna (Praise) nei mi a ni em?
(6) Thil engkim a tha zawnga thlir thiamna (Positive Thinking) nei mi a ni em? tihte hi a ni.

Kum 40 vel kal ta khan scientist mithiamte chuan thluak leh tha zungzam hnathawh dan (Nervous System) hi chiang taka hriatna an la nei meuh lova. Mahse tunlai scientist-te erawh chuan research an beihnaah khawlthlauk (Electronic Brain)-te an vuah a, chu khawl chuan a duh ang anga hna a thawhtheih nan (Goal-striving Mechanism) bungruate pawh vuahin Nervous System inrelbawl dante chu nasa takin an chhui tawh a ni.

Mitin hian taksa pianhmang (Physique), rilru put dan/sukthlek dan (attitude), nihna (qualification) te kan nei theuh va, hengahte hian kan ngaihtuahna hlimthal dik tak (Self image) a awm theuh bawk a, Chubakah keimahni chhungrilah hian rilru hmunkhat hnathawh dan hrang tlat si a awm thei bawk a, chu chu (self) kan tih hi  a ni. Kan self atanga chhuak, kan thinlung hian kan chetzia leh awm dan tur te, kan tui zawng leh tui loh zawngte pawh a siam vek niin mithiamte chuan an sawi a. Khawvela thilnung tinrengte pawh hian anmahnia khawsak inrelbawlthiehna hmarua an nei theuh va, mahse mihring chuan ngaihtuaha hriatna (Creative Imagination) a nei bik tlat a, chu a hamthatna bik chu hrechiang a, tihmasawn tura a rilru lam hnathawh dante a chhut ngun a tul hle a ni. Mithiamte chhut dan chuan mihring thluak pakhatah hian Nervous cell billion 50 leh nervous zawmkhawmtu cell billion mataduaikhat vel a awm a, second khat chung hian cell billion mataduai 10 in hna an thawk a ni. Chutiang khawp chuan Pathian hian mihringte hi min siam danglam bik a, heti zozai malsawmna kan dawn hi a hman dan kan thiam a, kan IQ leh EQ te hmanga khawtlang, kohhran, ram leh hnam leh khawvel tihhmasawn zel hi kan mawhphurna lian tak a nih avangin kan dinhmun tawn zelah kan IQ leh EQ te hmanga hna kan thawh zel chuan hlawhtlinna dik tak pawh kan hmu ngei ang. Hlawhtlinna dik tak kan hmuh theih nan kan IQ atanga EQ lam pana kal thiam a pawimawh em em a, step tam tak zinga a pawimawh zual tarlang ila: 
(1)    I dinhmun i hrechiang ang a, i hlutna pawh i hrechiang tur a ni.
(2)    I dinhmun leh hlutna dikna i hria a nih chuan chu chu i zahawmnain khuh tlat la, mal taka i inhriatna leh ti ve thei lova i inhriat thin te kha paih bo nghal ang che. I thiltih kawng engkimah mahni rilru chuah kal pui suh la, mite thu ngaichang thin bawk rawh.
(3) Tuar harsa i ti a nih pawhin i rilru kha veng tha la, engmah lo thil ho te ah thinrim mai suh ang che.
(4) Buaina i hmachhawn a nih chuan i rilru kha fim takin awm fo rawh se. 
(5) Mi dangte dinhmun tur ngaihtuah fo ang che. A thieh chuan an dinhmunah ding chhin fo ang che. Mite rin i hlawh theih nan mahni inngai hniam chuang lovin inphah hiam dan zir fo ang che.  
(6)   Engkimah ‘Dan’ insiam la, thiltih tur I neih chuan hun sawn lovin  i dan siam angin ti nghal fo ang che
(7)   Engkim hi a tha zawnga thlir dan  thiam la, beiseina sang tak nei fo ang che.
(8)   A dera mi fak ching lo la, thinlung takin fak fo ang che.

(9)   Mihring hlutna (Human Value) hria la, mahni hlutna pawh hre bawk la, hlu taka nun dan pawh zir fo ang che.

Heng zawng zawng hi ngun takin enfiah la, I tana tha tur leh tangkai tur apiangte chu chhinchhiah la, a takin hmang nghal bawk ang che. I IQ chu hniam tak pawh ni se i  EQ lama i tih tur leh mawhphurhnate i hriat phawt chuan mi hlawhthling i ni thei a ni a, i IQ san vang ringawt a, I EQ lam i ngai pawimawh lo  a nih chuan i IQ tha tak pawh a chhe vek thei a, hlawhchhamna pawh i hmachhawn reng thei a ni tih hre reng ang che.

 "ေကာင္းထက္"၏ ေ႐ႊခင္းလမ္းကုိေလွ်ာက္မလား၊ ေငြခင္းလမ္းကုိေလွ်ာက္မလား စာအုပ္မွ။     
Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....