'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Wednesday, June 24, 2020

Florence Nightingale-i chanchin (1820-1910)

By: Rodingliana (Saya Dinga)

“Hlauhna rilru nên chuan thil tlêm tê chauh a ti theih.” (Florence Nightingale)

Indo thuthang ringawt kan hria a, hliam leh damlo enkawltu ropui chanchin hi tlêm tal sawi ve ila a ṭha ang e. Mizo hmeichhiate zîngah leh mipate pawh hetianga inpete sawi tûr an awm thu kan hre ta zeuh zeuh a, a ropui ngei mai.

Hmanlai hian English hmeichhe tleirâwl a awm a, a hming chu Florence Nightingale a ni. English chhûngkua mah nise Nightingale-i hi Florence khua, Italy ah May 12, 1820 khân a piang a. A pianna khua chawiin a hmingah Florence an telh a. Hmeichhe inngaitlâwm leh tumruh, mi lainat leh khawngaih thei tak mai a ni a. A nunphung leh mizia ang chiah hian a dam chhûng hun chu damlo enkawl hna leh mi dangte ṭanpuina hun atân a hmang a. Florence Nightingale-i hi nurse, social reformer a nih bâkah statistician a ni.

PATHIAN KOHNA A CHHÂNG:

Nightingale-i pa hi hmun ram zuara eizawng, pa hausa tak a ni a. Nightingale chu zirna tha takah school a kaitir a. Chhiarkawp (Math) a thiam bâkah German, French leh Italy ṭawng pawh a thiam tha êm êm a. Greek leh Latin ṭawng pawh a zir bawk. Kum naupang tê anih lai aṭangin  an ṭhenawm leh khaw chhehvêla damlo enkawlin a kal kual ṭhîn a. A mi hringpuite hmangaih thei tak mi a ni a, an tâna rawngbâwlsak hi nuam a ti em em a ni. Chu chuan an nunah thu a sawi a. Damlo enkawl (nursing) hna chu Pathian kohnaah a pawm ta a. A nuna Pathian thiltum a ni tih a ring tlat a ni.

A INBUATSAIHNA LAM TLUANG:

Nightingale-i chuan a thiltum chu a nu leh pate a hrilh a. Mahse an lo tuipui awzawng lo mai. A chhan chu England lalnu Victoria hunlaia dân an hman ṭhîn chu hmeichhia ten property right an nei lo va, an pasalte dinhmun a ṭhat azirah a innghat tlat a ni. A nu leh paten a pasal tûr an hualsak lah chu a lo hnar bawk si a. A tâwpah German rama Institution of Protestant Deaconesses school-ah nurse hna zir tûrin kum 1850-ah a inziak lût ta a ni.

CRIMEAN WAR:

Kum 1850 tir lamah London-ah a kîr leh a. Harley Street hospital-ah nurse hna a zawm a. A tih ṭhat êm avângin superintendent ah a kai chho a. Chumi rual chuan Middlesex hospital-ah tlâwmngaia thawk tûrin  a in pe bawk a. Kawtha lo hri a leng chiam ta a. Nightingale-i theihtâwp chhuahna vangin hri pawhin ziaawm a pan a. Kum 1853-ah Crimean war (indona) a chhuak a. British leh French tangrual sipai chuan Russia empire thuneihna inluling tak chu an do a. Russia hneh chhuh Crimea ramah hian hmeichhe nurse an awm lo a. British sipai 18,000 aia tlêm lo chu damdawi inah dah luh an ni a. Crimea-ah Nightingale-i chu damlo enkawl hna (nurse) a thawk ta a. Damlo enkawl reng rengin a tul em em a ni. A thim a vâr thlu lovin zanah pawh khawnvar chhi-in damlo a kan ṭhîn a. Hei vâng hian khawnvar lanu “The lady with the lamp” tia hriat a ni a. Mi ṭhenkhat chuan “the Angel of Crimea” an ti hial a ni.

Hêng bâkah hri lêng chi hrang hrang mi tam tak kawtha lo, typhoid leh hliam a enkawl a. Hliam te chu a sil a, a tuamsak a. Sipai tam tak chu indona aiin hri vangin an thi nasa zawk a. Mahse Nightingale-i inpêkna leh a thawh ṭhat êm avângin dam lo hmun thuma then hmun hnih chuan an dam chhuah phah a ni.

Indo laia damlo enkawltu nurse leh remna siama khawtlâng tâna theihtâwp chhuahtu (social reformer) Nightingale-i hian chanchin sawisen loh a nei a. Ama hmingin 1860 ah Londonah St. Thomas Hospital ah Nightingale school of nursing din a ni a. England Lal King Edwards pawhin chawimawina a hlân a ni.


Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....