'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Friday, November 20, 2009

Lalpa tihtu hmeichhe hrin atangin khawvel hriat tham mi an lo chhuak chawk


By: Prof. Lianzela

Source: Chanchin Thar

Hetiang a nih mek lai hian khawvel hriata mi che rawva, rap thlak taka che, an nun rawn vanga hriat hlawh Nero-a te, Heroda (nausen tarn tak thattu) te khan nu (mother) sual rapthlak leh nun rawng tak an nei a sawi a ni. An ni lo pawh an chet dan rapthlak leh rawng tak avanga hriat hlawh midangte pawhin hringtu nu sual tak an nei deuh zel a sawi a ni.


Bible a lang kher lo, mahse Kristian khawvel a lar leh hriat hlawh tak takte pawh in nu tha Pathian tihtu an lo nei duh khawp mai nia! Mi thianghlim Augustin-a nu Monica-i chu Pathian ring tlat mi, tawngtai taima em em a ni tih a ni. Thusawitu lar an hun laia hmingthang leh hriat hlawh em em D.L. Moody, C.H. Spurgeon, John Wesley leh Charles Wesley etc te hian nu, tawngtai mi, Pathian ngaia au peih em em an nei hlawm a sawi a ni vek. An rawngbawlna hlawhtlinna thuruk leh an mahni ngei pawh thuhriltu ropui nihna a hlangkaitu chu, nu (mother) tawngtai ngaina leh Pathian tih tlat tu an neih vang a ni kan ti lo thei lovang. An ni lo pawh hi nu ropui, fate tana nu nih tling hliah hliah, thlarau lama nu tih ngei tur an awm nual. Mahse tun tumah heng mite zawng zawng hi an chan chin kan tar lang hman vek dawn lova. An zinga mi panga emaw chauh chan chin chhui i han turn ten ang. Heng an chan chin kan chhui tur te hi Helen Kooiman Hosier lehkhabu ziak lar tak, "100 Christian Women Who Changed the 20th Century" (Kum zabi 20-na tidanglamtu Kristian Hmeichhia za te) tih a lang pha thiau an ni. He lehkhabu hi thupui hrang hrang a then a ni a, an ni ho lanna hi "Inneihna leh Nu nihna" tihah a ni. Kan thlur bing turte chu heng mite hi an ni:-

1) Mary Lee Bright- 1890-1983 (Dr. Bill Bright-a nu)

2) Rose Fitzgerald Kennedy - 1890-1995 ( J.F. Kennedy-a nu)

3) Morrow Coffey Graham - 1892-1981 (Billy Graham-a nu)

4) Ruth Bell Graham - 1920-2008 (Franklin Graham-a nu)

5) Mrs. Charles Jones - 1869-1931 (Ni-Kwei Tseng) Soong (IV. Soong a nu)


1) Mary Lee Bright hian fa pasarih a nei a, chung zinga mi hriat hlawh ber chu Dr. Bright, "Campus Crusade for Christ International" ttrrn chhuaktu hi a ni. Mary Lee Bright hi fa enkawl uluk, fate tana inpe zo, chhung inkhawm (chhungkaw maicham) ngai pawimawh, Pathian pawl ngai hlu a tawngtai mi a ni. Zing taka tho a, Pathian pawl a tawngtaina hun regular taka hmang thin a ni. Hun a lo hman rei deuh turn pawhin a faten tihbuai ehah an en ngai lo. Bill Bright-a hian sipai a tan (military service zawm) a turn a, mahse a naupan lai atanga a bengri hriatna a that loh (a beng a ngawn deuh) avangin hnawl a ni a. A nu in "Sipai a tang kher lovin Pathian in thawh tur dang a hun takah a la siam sak mai ang che" tiin a hnem thin. Vanneih thlak takin Bill Bright-a chu a lo piangthar ta hlauh a, a nu a chah vang vang a. A nu in a awmna khuaa a va tlawh chuan phur takin a pianthar thu leh a nunna Lal Isua hnena a hian tawh thu a hrilh a. Chuta a nu thusawi chu "l plan hma, pum chhunga ila awm lai daih atang tawh in Pathian hnenah ka hian tawh che" tih a ni. Chutiang taka nu thlarau miin Pathian hnena a lo hian, uluk taka a enkawl chu rawngbawlna pawimawh leh hlu tak "Campus Crusade for Christ International11 hmuchhuaktu leh hmasawn tir zeltu a lo ni ta! Mary Lee Bright hi a mote pawh in an fak hie a, nu tha tawp, tu leh fa leh fa mote hmangaih thiam mi niin an sawi. Thufingte Bung 31 -a 'Nupui fel'zia leh awm dan sawilan a nun nen a inhmeh hie in an hria a ni.


2) Rose Fitzgerald Kennedy • A ni hi U.S. President hmingthang J.F. Kennedy-a nu a ni. A ni hian fa pakua a hring a, an zinga pathum - J.F. Kennedy, Robert Kennedy leh Edward Kennedy te hi mi hriat hlawh zual an ni. J.F. Kennedy hi U.S. President, a lar vang lai taka kahhlum a ni a. A nau Robert Kennedy hi President ni mai tur a chiang tawh mahse a hun lo taka kahhlum ve leh a ni. Edward Kennedy hi Senator ni chho reng a ni bawk. A fa dangte pawh vantlang chung lama ngaih tur an ni. Fa pakua a hrin zinga pali te chu mizovin sarthi kan tih ang chi a thi vek an ni. Indona a thi te, mi kahhlum te leh thlawhtheihna che sual (Crashed) avang a thi te an ni hlawm. Rapthlak tak tak a lu a sun bakah a fanu pakhat chu rualban lo (mentally challenged), enkawl ngai tak a ni bawk.


Rose F. Kennedy hi fa enkawl uluk, an tet te atanga tan la, theih tawp chhuah a fate enkawl nana inpe mi a ni. Fa pakua a hrinte hi kum khat leh a chanve (thla 18) dana in hmu vek an ni a, a pasal hi a hnathawh avanga zin bo deuh reng a nih avangin a buai thei hie. Awmpui nei bawk manse, theih tawpa fa enkawl a tang mar reng a ni, awmpuite kuta fate dah mai hi tha a tih zawng a ni ngai lo.


Sakhaw lamah Roman Catholic a-ni a, rinna a mi nghet, Bible chhiar leh zir ngaina, chhung inkhawm ngai pawimawh mi a ni. A fate biak in a hruai peih, Kohhran ni bik ngai pawimawh thiam, hetiang ni a sermon an ngaihthlak in lama fate nen sawiho leh nuam ti mi a ni. Easter Sunday leh hun bik ang chi hlutna leh pawimawhna fate hrilh peih tak a ni bawk. Lehkhabu tha, article tha leh thuziak tha fate tana lam khawm peih mi, a tul ang zela sawi pui peih em em a ni. Rinna (faith) hi a dah pawimawh hie. Vanduaina lo thlengin harsatna hrang hrang lo thleng thin mahse, mi in Pathian rinna (faith) a neih chuan chu chuan nun.a tihlim leh thei thin a ti. Kum 104 leh thla ruk mi niin a thi a. Afapa Edward Kennedy an a ruang chungah "Ka nu in he thil lo thleng tur hi a hre lawk a, a thlamuang a, a 'Welcome'zawk a ni. Thlamuang takin a in ah, a beisei ang takin a haw a ni" a ti.


3) Morrow Coffey Graham-i tluka fate Pathian thu a kaihruaia enkawl peih nu an tarn lo khawp ang. Ani hi Billy Grahama nu a ni a, khawvel in a hriat dan ber pawh tawngtai mi, fate leh chhungkua Lalpa hmaa kun pui peih mi, Pathian thu chhiar pui peih mi a nihna a ni. Billy Grahama pawhin "ka nunah leh ka nupui (Ruth-i) nuna hnu hma (influence) nei nasa ber chu ka nu hi a ni ngei ang" a ti. Thufing Bu in hmeichhe khawsak tha a tihte, nupui fel a tih leh Lal Isuan arpuiin a note a awp khawm chung chang a sawi leh ka nu nun leh mizia te hi an inhmeh thlawt a ni a ti thin. Billy Grahaman Crusade a neihna a chhungkaw chung chang a ngaih pawimawhna lang thin, vawi khat tal sermonah a telh ziahna chhan pawh hi a nu in an chhungkua a ngaih pawimawh zia atanga ama nunin a chhawm chhoh ni a ngaih a ni.


M.C. Graham hian zing takah a fate a kai tho thin a, an hnathawh tur a hrilh a, an nin thuawih takin an thawk thin. Bawngpui hnute sawr lai 75 lai an neih changte a awm thin a, sikul kal hmaa sawr zo hman turin Billy Grahama leh a unaupa Melvin-a tleirawl (teenager) ni ve tawh chu zing dar 2:30-ah an tho thin. Sikul kal hmain bawngpui 75 hnute an sawr zo hman thin zu nia! M.C. Graham hian zing chaw (breakfast) a lo peih diam a, an tawngtai a, Bible chhiar tur a lo thlan diam bakah a fate hmuh tur a lo tar chhuah pawh a peih khawp mai. Tlai lamah uluk takin tawngtai hona, Bible chhiar hona an nei leh thin bawk. Billy Grahama pa pawh hian an fate an tet laia Bible chang 'by heart' pui a peih hie a sawi a ni.


"Nute hian chhungkua leh fate kan enkawlna ah kan ti dik vek seng lo, chu kan tih dik loh thin hre chiang bertu pawh kan ni. Chuti chung chung pawhin Pathian pawl thlah thlam lo in, a thu zirpeihin uluk leh theih tawp tak meuh chhuah in chhungkua leh kan fate enkawl ila a hlawhtlinna eng hunah emaw chuan a lang chhuak ngei dawn a ni" a ti thin. Fate tana inpe zo, thlarau lama nu nih a va tling zo em! A fate pawhin a chan chin nuam ti takin khawi hmunah pawh an sawi thin.


4) Mrs. Charles Jones (Ni Kwei-tseng) Soong.

A ni hi Chinese Kristian zinga nu ropui (China's great Christian mother) tih hial tling a ni a, tawngtai mi, Pathian a rinna a nghet tlat, a fate mai pawh ni lo, a makpa te ho nunah pawh thu nasa taka sawitu ni pha a ni. A fapa T.V. Soong-ahi an ram sawrkar'a Finance Minister leh Foreign Minister ni pha, international finance-ah phei chuan khawvel hriat tham statesman ropui a ni nghe nghe. Fanu pathum Mrs. Charles Jones Soong in a neihte pawh an dual lo hie hlawm A fanu upa ber Eling-i pasal H.H. Kung hi Finance Minister a ni a. A upa ber dawttu Chingling-i pasal Sun Yat-sen hi Republic of China Pa (father of Republic of China) tih khawp a ngaihsan a ni bawk. George Washington-a America miin an ngaihsan ang tluk a China mipuiin an ngaihsan a ni. A fanu naupang ber Mayling-i pasal Chiang Kai-shek-a pawh General (Chinese general) leh statesman ropui a ni pha.


Ni-Kwei tseng-i pasal Charles Jones Soong hi America a lehkha zir thin Methodist Pastor a ni a. Tawngtai mi, Bible zir peih, pasal leh fanau tana inhmang zo mi a nihna hi a nuna thil chhinchhiah tlak a ni. A makpa te pawhin an zahin an ngai ropui a, a tawngtai pui thin pawh an thlahlel hie thin. Chiang Kai-shek-a phei chuan a pi nun atangin Bible chhiar a peih phah bakah Pathian hnena tawngtai pawimawhzia a hriat phah hie a sawi a ni. A tawngtai lai a faten an tibuai ngam ngai lova. "Pathian hnena tawngtai chu minute nga emaw lek amah biak a kan duh zawng a hnena thlen a ni mai lo. Amah nghah tlat a, a hruaina ni ngei, tawngtai chhanna nghah chhuah tur" a ti. Heti taka nu ropui, mangan laia a faten inphen nana an hman ngam in a fate hnena pek a duh ber chu Isua Krista a ni. A tu leh fate tan a va hlu em!


5) Ruth Bell Graham - Khawvel pum hriat, thusawitu hmingthang Billy Grahama nupui Ruth Bell Graham-i hi Pathian tih mi, pasal fanaute enkawl kawnga mite fak hlawh a ni. A fate zinga mi hriat hlawh Billy Grahama ang maia thusawitu hmingthang ni chho ta mek chu Franklin Graham a ni a, mi dangte pawh mipui vantlang chung lam rinna nun leh an Pathian hriatna ah an ni hlawm.


Ruth-i hi missionary fanu a ni a, a tet deuh lai a a turn chu pasal nei lova Himalaya tlang bul vel Tibet rama kala chuta khawsak chu a ni a. Mahse college a kalna-ah Billy Grahama thian pa Johnnyan a hmua Billy Grahama nen a in hmel hriat tir a. Johnny-a hian Billy Grahama hnena Ruth-i chung chang a sawi chuan "lcan college a nula hmel tha her dawttu a ni, a tha berchu ka girl friend a ni"a ti. Billy Grahaman a hmuh phat atangin Ruth-i hi a duh nghal a, an in nei ta nge nge a ni.


Fate enkawl peih, chhungkua leh mahni in nuam ti mi Ruth-i hi a ni a. A hun neih ang ang a Pathian thu chhiar a tawngtai thlah thlam ngai lo a ni. A pasal hi zin bo deuh reng a ni a, a zin bo hlana chhungkua fel taka lo enkawl chu a turn ber pakhat a ni. A pasal rawngbawl tawiawm a tul zual chang in a kal ve zauh thin na a, in a fanau lo enkawl chu a hnapui berah a ngai. Tawngtaina in a pasal rawngbawlna erawh a 'backup' nasa hie thin. Fanau enkawlna atan Thufing Bu pum (Bung 31) hi Psychology bu tarn tak aiin a tangkai zawk in a hria. Ei rawng a bawl buai em em lai pawh in a kiangah Bible in keu sa a chhawpa a hun rem chang rei lo teah pawh Bible chu a chhiar hram hram thin. Thingthi a a tawngtai hman loh pawhin 'Apron' in a hmai a hup a a tawngtai thin.


Heti taka nu buai, fate leh pasal tan a inpe a ni chung hian, a hun awl neih chhun a hmang tha hie a, lehkhabu pakua lai a ziak hman nghe nghe. Chungte chu:-


(1) Our Christmas Story

(2) It's my Turn

(3) Legacy of a Pack Rat

(4) Prodigals and Those Who Love Them

(5) Sitting by My Laughing Fire

(6) One Wintry Night

(7) Collected Poems

(8) Prayer from a Mother's Heart

(9) Mothers Together (a fanu Gigi Graham nen an ziah dun).

Ruth-i chan chin sawi hi a pasal Billy Grahama pawhin nuam a ti hie thin a, a tan leh an tu leh fate tana a inpek nasat zia leh thawhrim zia ha hip in a sawi thin. Ruth Bell Grahamin khawvel a chhuahsan khan khawvel in nu ropui dang a chan leh ta tih kha tih awm reng a lo ni!

Mizoram hian heng nu ropui kan han tarlan ang hi nei ve teuh ila a va duhawm em tiru!

Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....