'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Tuesday, April 28, 2020

Athanasius-a chanchin (A.D. 295-373)

By: Joseph Saia (Australia)

“You cannot put straight in others what is warped in yourself.” (Athanasius)

Athanasius-a hi kum zabi palina laia Alexandria khaw bishop a ni a, Kristian thurin humhalhtu mi huaisen tak a ni bawk. Kohhran hmasa hun laia zirtîrna dik lo kalpuitu Arius-a leh a hnungzuite chuan kohhran an chawk buai nasa hle a. Chutih lai chuan bishop Athanasius-a hian Arius-a zirtîrna chu nasa takin a dodâl a, a hun laia zirtîrna dik lo dodâl nasa ber pâwl a ni hial âwm e. Amah hi Pathian thu thiam tak a nih avângin mi ṭhenkhat chuan Athanasius Ropuia tiin an ko va, Athanasius the Confessor tih pawhin an ko bawk. Alexandria khuaah kum 45 zet bishop hna a thawk a, chumi chhûng chuan Rom lal dang dangten ṭum nga zet khua aṭangin an hnawt chhuak a. Mahse, Pathian thu dik tak chu nghet taka a vawn tlat avângin rorêltute hmaah pawh a zâm ve mai mai ngai lo a ni. A.D. 325 khân Nicaea Inkhâwmpuiah Arius-a hnungzuite nên thurin chungchângah nasa takin an inhnial a, a tâwpah chuan Arius-a leh a hnung zuite chu a tlâwm zâwkah an ṭang a, Athanasius-a hming pawh a lâr phah hle a ni. 

Alexandria khaw bishop Alexander-a chu A.D. 328-ah a thi a. Chumi hnu chuan Athanasius-a chu Alexandria khaw bishop atân ruat a ni zui a. Hetih hun lai hian Arius-a zirtîrna thlâwp tlattu Nicomedia khaw bishop Eusebius-a chuan Rom lalber Constatine-a te, Constatius II-a te, Julian-a te leh Valens-a te chu lamṭang atân a hmin vek tawh a. Athanasius-a chuan Arius-a zirtîrna chu zirtîrna dik lo leh Bible zirtîrna nêna inmil lo tiin huai takin a hnâwl zêl a. Arius-a zirtîrna thlâwptu Rom lalte leh rorêltute pawh huai tak taka a beih ṭhîn avângin tum nga zet a awmna khua aṭanga hnawh chhuak a tâwk a, chuta ṭang chuan‘Khawvêlin a do Athanasius-a’ tiin hming an phuah ta hial a ni. 


Alexandria khuaa rawng a bâwl lai hian vawi eng emaw zât khua aṭanga hnawh chhuah a tâwk a. Mahse, a thih hnuah erawh chuan mite nasa takin an chawimawi thung a, Kohhran hmasa hun laia Kohhran Pa Gregory-a phei chuan Athanasius-a chu ‘Kohhran Ban’ (Pillar of the Church) tiin a ko hial a ni. Pathian thu thiam tak a nih avângin khawchhak leh khawthlang kohhranhote pawhin an ngaisâng hle a, Roman Catholic kohhranhote phei chuan ‘Doctor of the Church’ an tih kohhran puipa pali zîngah an telh nghe nghe a ni. Khawchhak kohhranho (Eastern Orthodox Church) te pawhin Athanasius-a chu ‘Father of Orthodoxy’ tiin an ko va, Protestant kohhran ṭhenkhatte pawhin ‘Father of the Canon’ tiin an ko bawk. Athanasius-a hi kohhran hmasa hun laia Kristian thurin humhalhtu ropui tak a nih avângin khawthlang kohhranhote chuan May ni 2-ah amah chawimawina kût an hmang ṭhîn a, Coptic Orthodox kohhranhote erawh chuan May ni 15-ah an hmang thung. 

Athanasius-a hi Aigupta rama Alexandria khuaah a lo piang a, a pian ni leh thla dik tak erawh hriat a ni lo. Mi ṭhenkhat chuan A.D. 293-ah a piang niin an sawi a, a chanchin chhuitu zînga mi thiam Cornelius Clifford-a erawh chuan Athanasius-a pian hun hi A.D. 296-298 inkâr vêl niin a sawi thung. 

A nu leh pate chu Kristian mi ṭha tak an ni a, a hun laia chhûngkaw intodelh tak an ni bawk. A naupan lai aṭangin Alexandria khuaa zirna school ṭha berah zirna a ṭan a, Greek ṭawngte pawh a thiam ṭha hle a ni. Athanasius-a hun lai hian Alexandria khua chu sumdâwnna hmunpui leh sawrkar thil tihna hmun pawimawh tak a ni a. Zir thiamna leh mihring nunphung hmasâwnna lamah pawh Rome leh Constantinople khuate tluk loh khawpin hma an lo sâwn chho tawh a ni. Pathian thu leh kohhran inzirtîrna kawngah pawh hma a sâwn nasa hle a, chutih rualin khawvêl lam thil zirna pawh a sâng hle a, ring lotu mi thiam tak takte pawh an awm ṭeuh tawh a ni. 

A naupan lai hian Rom ram pum puiah Kristiante tihduhdahna nasa tak a lo thleng a. A bîk takin khawchhak lama Aigupta leh Palestine ramah te a hluar lehzual. Tihduhdahna a ziawm deuh hnu A.D. 311 khân Alexandria khaw bishop sawm leh pasarihna Petera (Peter of Alexandria) chu martar-in a thi a, ani hi Athanasius-a lo zirtîrtute zînga kan mi hriat awm chhun a ni mai âwm e. 

Bishop Peter-a thih hnu chuan Origen-a hnungzuitu Alexander-a chuan a ai a rawn awh nghâl a. He bishop hi lehkha thiam tak a ni a, mi ngilnei leh khawngaihna ngah tak a ni bawk. Ni khat chu tukverh aṭangin luipui lam a thlir thla a. Chutah chuan tleirâwl rual ṭhenkhatin baptisma an lo inchantîr lai tak a zuk hmu fuh hlauh mai a. Chûng tleirâwl rualte chu tute nge an nih tih finfiah tumin a ko ta a. An zînga tleirâwl pakhat Athanasius-a an tih chu bishop-ah a lo ṭang fiam a. Uluk takin a ṭhiante chu bapstismas a lo chantîr hi a ni a. Thuthlunna te pawh neihtîrin thu a chamtîr vek a. Bishop Alexander-an chu chu a hriatin mak a ti a, a hnuah chuan Athanasius-a chu kohhran thurin chiang zâwka zir tûrin a fuih ta hial a ni. 

Athanasius-a chu tleirâwl lehkha thiam thei tak a ni a. A naupan lai aṭanga ṭawng zirna (Grammar) leh thusawi thiam zirna (rhetoric) lam lo zir hrep tawh a nih mai bâkah Greek finna zawng zawng zir chhuak tawh a nih avângin bishop Alexander-a chuan a ngainain a duh hle a, A.D. 319 khân bishop puitu deacon atân a nemnghet ta nghe nghe  a ni. Athanasius-a chuan bishop Alexander-a hnungzuiin kum 18 chhûng zet rawng a bâwl a. A hnuah phei chuan a secretary-ah a ṭang ta hial a. A.D. 325-a Nicaea khua inkhâwmpui lian an hman hmasak ber ṭumah pawh Alexander-a hnungzuiin a tel ve a. Arius-a hnungzuite nên Krista Pathianna chungchâng an inhnialnaa hnehtu zâwk a nih hnu phei chuan a hming a lâr hle a ni. 

Athanasius hi Greek lehkha thiam taka sawi ni thin mah se, Hebrai ṭawng erawh a thiam ṭha vak lo niin an sawi thung. Thuthlung Hlui bu tlawhchhana thu a ziah pawhin Greek ṭawng (Septuagint) a hmang tam ber a, hei vâng tak hian Thuthlung Hlui chu Thuthlung Thar tlukin a hre lo a nih an ring ber a ni. (‘Septuagint’ tih chu ‘Sawmsarih’ tihna a ni a, Greek ṭawnga Thuthlung Hlui bu an lehlin hmasak ber sawi nân an hmang ṭhîn.) 

Amaherawhchu, kum 15 chhûng zet a bihrûk chhûng hian Hebrai ṭawnga ziak Thuthlung Hlui a chhiar nasa hle a nih a rinawm a. Pathian pakhata mi nung pathum ‘Trinity’ chungchâng a sawinaah pawh Hebrai ṭawnga ziak Thuthlung Hlui ngat a hmang a, Arius-a hnungzuite pawhin an hnial hneh lo ta reng a ni. 

Rom lalber Constantine-an A.D. 313-a Rom ram chhûnga Kristiante zalênna (Edict of Milan) a puan aṭanga kum ruknaah Alexandria khaw puithiam Arius-a chuan Krista Pathianna (Deity of Christ) sawisêlin Isua Krista chu Pathian ni lovin Pathian aia hnuaihnung zâwk leh ropui lo zâwk niin kohhranhote a zirtîr a. Hetih lai hian Athanasius-a chu bishop Alexander-a secretary niin deacon ordained hlim mai chauh a la ni a. Amaherawhchu, puithiam Arius-a zirtîrna chu zirtîrna dik lo a ni tih chiang taka a hriat avângin huai takin a hnial ta a ni. 

Alexandria khaw bishop Arius-a leh a hnungzuitute chuan rinna diklo theh darhin khawchhak kohhranhote an chawk buai nasa hle a. Bishop Alexander-a zirtîrnate pawh chu zirtîrna dik lo tiin an sawi chhe chiam a. A bîk takin Krista Pathianna chungchângah bishop Alexandria-a zirtîrna chu him tâwk lo niin an ngai a ni. Arius-a leh a hnungzuite chuan bishop Alexander-a leh amah puitu deacon Athanasius-a te chu rinna dik lo kalpuitu, kohhran aṭanga kal sual niin an puh a, chuta ṭang chuan bishop Alexander-a leh Athanasius-a te chu tihchhiat tumin an bei ta ngar ngar a. 

Arius-a chuan Pathian chauh chu Pathian dik leh famkim, chatuan mi, danglam ngai lo, engkim bul leh tâwp a ni a, Isua Krista erawh chu Pathian Fapa, thil siam (being created) zawng zawng zînga piang hmasa ber leh chungnung ber a ni. Isua Krista chu awm ṭan ni nei a nih miau avângin chatuan mi a ni lo va, chu vâng tak chuan Pathian tak ni lovin Pathian aia hnuaihnung zâwk leh Pathian nêna nihna leh thuneihnaah intluk tlâng lo tiin a zirtîr a. Chu a zirtîrna chu Pathian thu dik tak leh Bible zirtîrna a nih thu sawiin Caesarea khaw bishop Eusebius-a leh Nocomedia khaw bishop Eusebius-a te hnênah lehkhain a thawn hial a. Eusebius-a te pawhin Arius-a zirtîrna chu Bible thu nêna inmil thlap a nih thu Rom chhûnga an bishop-puiho zawng zawng hnênah lehkhain an thawn vek bawk a ni. 

Bishop Arius-an hetianga Krista Pathianna chungchâng a sawi hnawm chiam avâng hian bishop Alexander-a pawhin kohhran aṭangin vawi eng emaw zât a hnawt chhuak a. Mahse, a lam ṭangte nên khawchhak lamah buaina an siam zui ta zêl a. He a zirtîrna hian kum zabi eng emaw zât kohhranah zung a kaih a, kohhranah buaina a chawk chhuak mai ni lovin kohhran inṭhenna hial a lo awm ta a ni. 

Krista Pathianna chungchânga inhnialna nasa tak a lo chhuah tâk avângin Rom lalber Constantine Ropuia chuan thurin chungchâng ching fel tûrin A.D. 325-ah Nicea khuaah inkhâwmpui lian a ko ta a. Chu inkhâwmpuiah chuan Rom ram chhûnga bishop mi 317 zet an fuan khâwm a. Thla li chhûng zet awh, chu inkhâwmpuiah chuan kum 28 vêl leka upa, deacon Athanasius-a pawh Alexandria khaw bishop Alexander-a hnung zuiin a tel ve nghe nghe a ni. 

Bishop Alexander-a leh Arius-a pâwlte chu inhmachhawnin nasa takin an inhnial ta a. Chutah chuan an zînga tel ve Athanasius-a pawh insûm zo lovin a rawn ding chhuak ve ta hlawl mai a. Athanasius-a chuan, “Fapa Isua Krista chu Pathian famkim, Pa nêna nihna hmuh khat, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk, Chatuan mi, Pathian tak leh mihring tak a ni,” tiin Krista Pathianna chu huai takin a rawn sawi chhuak ta mai a. Palai kal khâwmte pawhin Athanasius-a sawi fiahna chu pawmin Arius-a zirtîrna (Arianism) chu an hnâwl a, he inkhâwmpui hian Kristiante rinna innghahna atân thurin pawimawh tak Nicaea thurin (Nicene Creed) kan tih chu a rawn hring chhuak ta a ni. 

Nicaea Inkhâwmpui an zawh fel aṭanga thla ngana A.D. 328-ah bishop Alexander-a chu a thi a. A hmun ruak luah tûr chungchângah kohhranah buaina nasa tak a chhuak zui a. Kohhran mipui lo pung khâwmte chuan, “Lalpa, Athanasius-a hi bishop atân min pe rawh,” tiin kut insuih rial riala vân lam hawiin an ṭawngṭai ta a. Tichuan, Athanasius-a chu Alexandria bishop atân ruat a lo ni ta a ni. 

Hetih hun lai hian Athanasius-a chu kum 30 emaw chauh a la ni a. A hmaah harsatna tam tak sut tlang tûr a awm tih a hriatin a huphurh êm êm mai a, a hna chu thawk lova relhsan daih duh mah se, kohhran mipuiten an ngen nasat êm avângin a tâwpah chuan hreh tak chungin a pawm ta hram a ni. 

Alexandria khuaah hian kum 45 chhûng zet bishop hna a thawk a. Chumi chhûng chhuan Aigupta leh Libya ramte tlawhin  thlalêr hmun fianriala chêng Pathian tâna mi inserh hrangte pawh a tlawh fo thin a ni. Hetih hun lai hian Byzantine ram chhûng zawng zawngah Arius-a zirtîrna chuan hmun a luah zau tawh hle a. Athanasius-a chuan Arius-a leh a pâwlte zirtîrna chu nasa taka dodâlin rinna dik tak chu theihtâwp chhuahin a tlângaupui a. Amah duhlotu Rom lalte leh rorêltute pawh huai tak taka a hmachhawn ṭhin avângin hnawksak an tiin huat pawh a hlawh nasa hle a. Chutianga huat a hlawh avâng chuan a bialah pawh awm hlei thei lovin kum 17 chhûng zet a bibo va; chuta ṭang chuan ‘Khawvêlin a do mêk Athanasius-a’ tih ṭawngkam pawh a lo chhuak ta hial a ni.

A.D. 330 bâwr vêl aṭang khân Nicaea Inkhâwmpui thutlûkna avânga lungawi lo Lycopolis khuaa Meletius pâwlte chuan kohhranah buaina an siam ṭan a. Athanasius-a hian Arius-a zirtîrnate leh Meletius pâwlte a sawichhia tiin an hêk a. A.D. 335-ah an thubuai ching fel tûrin Tyre khuaah Synod Inkhâwmpui an ko va. Arius-a zirtîrna thlâwp tlattu Nicomedia khaw bishop Eusebius-a leh a ṭhian bishop dangte chuan Athanasius-a chu thiam loh an chantîr a. Mahse, an thubuai chu chuti maia chin fel theih a nih loh avângin Rom lalber Constatine I-a hnênah an thubuai chu an thlen ta a. 

Arius-a leh Meletius-a pâwlte chuan Aigupta aṭanga Constantinople khuaa an thawn thin buh leh bâl zawng zawng tihtâwp a tum tiin Athanasius-a chu lal hmaah an hêk ta zar zar mai a. Lalber Constantine I-a chuan Athanasius-a chu thiam loh chantîrin A.D. 335 khân a awmna khua aṭangin a hnawk chhuak a. Athanasius-a chu Augusta Treverorum (Trier) khuaah a kal a, chutah chuan kum hnih zet a va awm a. (Augusta Treverorum khua hi hmânlaia Rom khawpui hmasa ber pâwl a ni a, tûna Germany rama Trier khua saw a ni.)

Lalber Constantine I-a thih hnu chuan Athanasius-a chu an ko kîr leh a. Mahse, A.D. 338 khân Constanstine-a fapa Constantius II a lo lal a. Athanasius-a thubuai chu tinung lehin lalber chuan Athanasius chu Alexandria khua aṭangin a hnawt chhuak leh a, a aiah Cappadocia khaw bishop Gregory-a a dah a. Hemi ṭumah hian Athanasius-a chuan Rom khawpui a pan a, Rom thlang lam awptu Constans-a (Flavius Julius Constans Augustus) chuan ṭha takin a lo enkawl a. He hmunah hian zalên taka awm phalsak a nih avângin khawthlang lam kohhranhote nên an inpawh ṭha hle a, a rawngbâwlpuite leh a kohhran member-te hnênah pawh thlamuanna lehkha a thawn fo tih a lehkha Festal Letters aṭangin kan hre thei a ni.

A.D. 340 khân Athanasius-a koh kîr dân tûr chungchâng ngaihtuahin Alexandria khuaah bishop 100 rual zet an fuan khâwm a. Pope Julius I pawhin Athanasius-a chu koh kîr leh a ṭhat thu Arius-a hnungzuite hnênah ngenna lehkha a thawn a; mahse, Arius-a hnungzuite chuan Pope Julius-a ngenna chu an pawm thei ta chuang lo a ni. Athanasius-a aiawhtu bishop Gregory-a thih hnu chuan Rom thlang lam awptu lalber Constans-a chuan Athanasius-a chu Alexandria-a kîr leh tûrin ruahmanna a siamsak a. Amah duh lotu tam tak awm mah se, lalber ngenna avâng chauhvin Athanasius-a chu A.D. 345 October thlaah an ko kîr leh a, kum 10 lai a rawngbâwl hna a chhunzawm leh ta a ni. 

Athanasius-a ṭan tlattu Constans-a chu vânduaithlâk takin A.D. 350-ah a boral a. Chumi hnu chuan Arius-a zirtîrna tlâwptu a fapa Constantius-a chuan lalna pumhlûm changin ro a rêl chho va. Hetih hun lai hian Rom ramah tualchhûng buaina a chhuak zui a. Chutianga tualchhûng buaina a chhuah mêk lai chuan Pope Julius-a pawh A.D. 352 April-ah a thi a. Chumi hnu chuan mi dik leh fel tak Pope Liberius-an a hmun a rawn luah chho ve bawk a. 

Lalber Constantius-a chuan Athanasius-a chu thiam loh chantîr tumin A.D. 353-ah Arles khuaah inkhâwmpui a ko va. Capua khaw bishop Vincent-a chu inkhâwmpui kaihruaitu atân a ruat zui a. Hemi ṭum hian bishop Vincent-a chuan Athanasius-a chu thiam loh chantîr duh lo mah sela lalber a hlauh avângin lalber thuin Athanasius-a chu thiam loh a chantîr a. Mahse, Pope Liberius-a erawh chuan chutianga dik lo taka thutlûkna an siam avâng chuan an thutlûkna chu a pawmpui mai thei lo va. Lalber Constantius-a hnênah pawh inkhâwmpui dang buaisaih leh a, Athanasius-a chungthu chu ngaihtuah nawn leh tûrin a ngên ta zâwk a ni. Pope ngenna angin lalber chuan A.D. 355 khân Milan khawpuiah inkhâwmpui dang a ko leh ta a. Chutah chuan khawchhak leh khawthlang ramte aṭanga bishop 300 rual an fuan khâwm a, a tam zâwk chu khawthlang ram aṭanga lo kal bishop-te an ni. 

Lalber chuan Arius-a zirtîrna tun din leh a tum tlat avâng leh Athanasius-a chu thiam loh chantîr a tum ngar ngar avângin a thu hnial apiang chu khua aṭanga hnawh chhuah emaw, tihhlum emaw an ni ang, tiin bishop rualte chu a vau va. A thu chu tu mahin an hnial ngam tâk loh avângin Milan inkhâwmpui chuan Athanasius-a chu thiam loh a chantîr ta a, Athanasius-a aiah Arian bishop George-a chu Alexandria kohhran hruaitu atân a ruat zui bawk a. 

Man tûra thuchhuah siam tawh a nih avângin Athanasius-a chu Alexandria khaw ṭhenawm hrang hrangah a bibo a. Lalber Constantius-a sipaiten man tuma an veh laiin A.D. 356 khân Aigupta thlalêrah a tlân bo va. Kum ruk chhûng zet chu puithiamho awm khâwmna hmun hrang hrangah a chêng kual a. Chumi chhûng chuan Arius-a zirtîrna dik lo târ lanna lehkhabu leh rinna dik humhalhna lehkhabute a ziak a. Chûngte chu Apology to Constantius, Apology for his Flight, Letter to the Monks leh History of the Arians te an ni. 

Tualchhûng buaina avângin lalber Constantius-a chu A.D. 361-ah tihhlum a ni a, Arian bishop George-a pawh thah a ni bawk. Constantius-a thih hnu chuan Julian-a a rawn lal a. Ani hun lai hian kohhran boruak pawh a rawn ṭha chho hle a. Lalber Julian-a remtihnain Athanasius-a chu A.D. 362 February ni 22-ah Alexandria khuaah an ko kîr leh a. Hemi kum vêk hian Athanasius-a chuan thurin chungchânga inhnialna leh buaina chhuak fo te chu chin fel tumin Alexandria khuaah inkhâwmpui a ko hial a. Ngaih dân leh thlir dân hrang hrang nei mah ila Kristiante chu rinna kawngah nghet takin kan ding tlat tûr a ni tia a sawite chu a rawngbâwlpui  mi tam zâwk chuan an ṭawmpui a; mahse, Arius-a hnungzuite erawh chuan a thu kalpui dân leh Thlarau Thianghlim chungchâng a sawite erawh an pawm thei tak tak chuang lo a ni.

Mi dik leh rinawm tak a nih avângin Athanasius-a chuan hnungzui leh thlâwptu a ngah hle a. Chutianga lamṭang tam tak a neih avâng chuan amah dotu Arian pâwlte chuan Athanasius-a chu kawng chi hrang hrangin an hêk a, ram pâwna hnawt chhuak tûrin lalber chu an ngen chamchi bawk a ni. Lalber Julian-a pawh chuan a chunga mipui an lungawi loh mai a hlauh avângin Athanasius-a chu ram pâwna hnawh chhuah mai ṭhain a hria a. A.D. 362 tâwp lam khân Athanasius-a chu hnawh chhuah a ni ta nge nge a ni. 

Hemi ṭumah hian Athanasius-a chuan Aigupta thlalêr hmun a pan a, lalber Julian-a thih hma zawng chu thlalêra chêng puithiamho hnênah thlamuang takin a hun a va hmang a ni. Lalber Julian-a chu A.D. 363 kum laihâwl vêlah a boral thut mai a. Chumi hnu chuan Athanasius-a pawh Alexandria khuaah a rûkin a lo haw zâwk a, lal thar Jovian-a remtihnain a hmun chu a rawn luah leh thei ta a ni. 

Jovian-a chu lal ṭha leh fel tak a ni a, Athanasius-a nên pawh hian an inkawmngeih hle a ni. Lalber Jovian-a chuan Athanasius-a chu a kawmngeih mai ni lovin Kristian thurin nget taka siam tûr pawhin a fuih hial a. Lalber thurâwn angin Athanasius-a chuan A.D. 363 September thlaah Nicaea thurin chu tinghet tûrin Antioch khuaah inkhâwmpui a ko va. Mahse, inkhâwmpui an hman hmain lalber Jovian-a chu A.D. 364 October thlaah a thi thut mai a, chumi hnu chuan Arian pâwla mi Valens-a chuan ro a rêl chho ta a ni. 

Arian-ho lamṭang lalber Valens-a chuan a rorêl kumkhatna A.D. 365-ah Athanasius-a chu a bial aṭangin a hnawt chhuak leh a. Hemi ṭumah hi chuan Athanasius-a pawhin hmun hla tak pan lovin Alexandria khaw pâwn lawka an pi leh pute thlân ro awmna hmun pakhatah tawm bûk a khuar a. Chutah chuan thla eng emaw zât hun a hmang a. Hetih hun lai hian Kohhran Upate leh bishop te chuan lalber Valens-a chu a thuchhuah sût tûrin an ngên chiam a. Lalber Valens-a pawhin an ngenna chu pawmin a thuchhuahte chu a sût leh vek a. Chumi hnu chuan Constantius-a hun lai aṭanga bishop leh Kohhran Upa an hnawt chhuah zawng zawngte pawh a ko kîr leh vek a, chutah chuan Athanasius-a pawh a biala ṭhu tûrin A.D. 366-ah koh kîr leh a ni a, chuta ṭang chuan a thih ni thlengin bishop hna chu rinawm takin a thawk chhunzawm ta a ni. 

A hun tâwp lamah hian kohhran siamṭhat hna a thawk rim hle a. A hun tam ber chu Nacaea Thurin vên himna lam lehkhabu ziah nân leh thusawi nân a hmang thung a ni. Athanasius-a chu kum upa tak niin A.D. 373 May 2-ah ama chênna inah a boral a, a rawngbâwlpuite leh a hnungzuite chuan an sûn nasa hle a ni. 
A ruang hi Aigupta ram Alexandria khuaah phûm a ni a, a hnuah chuan Italy ram Venice-ah sawm a ni. Pope Paul VI remtihnain kum 1973 May 15 khân Pope Shenouda III chuan Athanasius-a ruhrote chu Aigupta ramah a rawn hawn kîr leh vek a. Tûnah hian Cairo khawpuia St. Mark’s Coptic Orthodox Biak In compound-ah Athanasius-a ruhrote chu ṭha taka enkawl leh humhalh tlat a ni ta a ni. 

Athanasius-a thih hnu pawh hian kum sawm dâwn lai mai chu Arius-a pâwlte leh Macedonian an tih Thlarau Thianghlim hi Pathian a ni lo, ti pâwlte chuan kohhranah buaina an siam chhunzawm zêl a. Kohhran buaina chu a reh theih tak tak loh avângin A.D. 381 khân lalber Theodosius I chuan Constantinople-ah kohhran inkhâwmpui a ko leh a, he inkhâwmpui hi Constantinople inkhâwmpui hmasa ber (First Council of Constantinople) tiin an ko bawk. He inkhâwmpuiah hian bishop 316 rualte chuan Nacaea Thurin leh Thlarau Thianghlim Pathianna chu nemnghetin Arius-a ziritîrna leh Macedonian pâwlte zirtîrna chu an hnâwl hlen thei ta hrâm a ni. 

Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....