'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Friday, April 3, 2020

Muslim-ho zînga Chanchin Ṭha meichher chhitu Henry Martyn-a

 By: Joseph Saia (Australia) 


“The spirit of Christ is the spirit of missions. The nearer we get to Him, the more intensely missionary we become.” (Henry Martyn)

Khawvêl missionary ropui zînga mi tam zâwkten kan hriat lâr lem loh; mahse, a rawngbâwl hun kum ruk chhûnga a tih tûr tizo vek hman missionary ropui tak chu Henry Martyn-a hi a ni âwm e. Martyn-a hi mi thiam, rawngbâwlna kawnga mi inpe zo leh ṭhahnemngai tak a ni a. Kum 24 mi a nihin India ramah a kal a. British East India Company hnuaiah Chaplain hna thawkin kum ruk chhûng Chanchin Ṭha hril rawngbâwl hna a thawk a. Chumi chhûng chuan Urdu, Hindi, Bengali, Persian leh Arabic ṭawng hmangin Bible a letling a. India ram leh khawvêl hmun hrang hranga Muslim-ho hnêna a rawngbâwlna avângin mi ṭhenkhat chuan Muslim zînga Chanchin Ṭha hril kawnga sulsutu leh kawng sâttu (First Modern Missionary to the Muslim) tiin an ko hial a ni. 


Martyn-a hi missionary dangte anga Mission Society leh kohhran aṭanga tirh a ni ve lo va. Pathian a hmangaihna leh Pathian kohna avâng chauhva rawngbâwl a nih avângin mi ṭhenkhat chuan missionary ropui tia koh tlâk niin an hre lo va; mahse, a hnathawh leh a rawngbâwlna hian mi tam tak nun a tihdanglam avângin missionary ropui tia chhiar loh theih rual a ni lo. A nun kawng zawh chhûng hi rei lo hle mah se, Alexander Ropuia leh French Emperor Napoleon-a te anga mite hriat reng tûrin a hming a chher hman a. Thu leh hla lama a sûlhnute avângin Urdu leh Arab Kristiante chuan an theihnghilh leh ngai dâwn tawh lo a ni. 

Henry Martyn-a nun leh rawngbâwlna hian mi sang tam tak nun a hneh a, Thomas Valpy French-a leh Temple Gairder-a te pawhin Martyn-a hniakhnûng zuiin Muslim-ho zînga rawngbâwlna chu an rawn chhawmnung ta zêl a ni. Martyn-a hian Pathian tâna kanral vek inhuama rawng a bâwl avângin miten an ngaisâng êm êm mai a. India rama a rawngbâwlpui pakhat Thomas Thomson-a phei chuan, “Kan thinlung chhûngrîlah a chêngin kan zah tak meuh a, a thil ṭha tihte avângin kan hlimin kan lâwm a ni,” tiin a sawi hial a ni. Hêng bâkah hian British rorêlna sâng parliament chuan East India Company chungchânga a dân siamte chu tidanglamin missioanry-te pawh khap bet tawh lo tûrin thuchhuah a siam a, chuta ṭang chuan India rama missionary-te pawhin zalên taka Pathian thu hril phalna an lo neih phah ta a ni. 

Martyn-a hian he leia kum ruk chauh rawng a bâwl chhûngin Thuthlung Thar bu pum pui chu ṭawng chi thum hmangin a letling hman a. Urdu ṭawnga a lehlin Thuthlung Thar bu hmasa ber chu kum 1814-ah khân British and Foreign Bible Society chuan Serampore Press-ah a chhu chhuak a. He Thuthlung Thar hi Urdu ṭawnga an chhut chhuah hmasak ber a nih avângin miten an hlut hle a, Agra khuaa Muslim sikulah te phei chuan zirlaibuah an hmang hial a ni. Persian ṭawnga Thuthlung Thar a lehlin pawh Sir Gore Quseley-a’n Russia khawpui St. Petersburg-ah kum 1815-ah khân khawlin a chhu chhuak a. A chhut hnihna erawh chu kum 1816-ah khân Calcutta khawpuiah an chhu chhuak ve ta chauh a ni. Martyn-a rawngbâwlna leh hnathawhte hi kohhranhote tân a hlu êm êm mai a, Anglican kohhran phei chuan October ni 19 hi Henry Martyn-a hriatrengna leh chawimawina kût atân an hmang a, vawiin thlengin ropui takin an la hmang chhunzawm zêl a ni. 

A kutchhuak leh sulhnûte vawnhim zêl a nih theih nân kum 1881-ah khân Holy Trinity kohhran chuan London khawpuiah The Henry Martyn Trust (HMT) a din a. Chumi kal tlang chuan Market St. Cambridge-ah kum 1887-ah khân Henry Martyn Hall lian tak an sa bawk a, he hmun hi mission rawngbâwlna tihmasâwn zêlna tûra hmun pawimawh tak a lo ni chho ta zêl a ni. 

Henry Martyn Hall hi hall zau tak a nih avângin kum 1897-ah khân hruaitu ṭhenkhat chuan Hall chhûngah lehkhabu chhuar (Library) buatsaih tûrin rawtna an siam a. An rawtna angin The Henry Martyn Library (HML) chu kum 1898-ah an din fel a, missionary ropuite chanchin leh mission rawngbâwlna nêna inkungkaih lehkhabu pawh tam tak an fawm khâwm a ni. 

Cambridge Theological Federation chuan kum 1992-ah khân The Henry Martyn Trust-a an Director ni bawk, Anglican puithiam Graham Kings-a chu Henry Martyn Lecturer in Missiology atân a thlang a. He puithiam hi lehkha thiam leh mission rawngbâwlna kawnga mi ṭhahnemngai tak a nih avângin Henry Martyn Library pawh a tichangtlungin a tiphuisui nasa hle a, Henry Martyn Library chu miten an hre lâr hle a ni. 

Kum 1995-ah khân Henry Martyn Library chu Westminster College-ah sawn a ni a, Henry Martyn Library-in kum za a tlinna October thla, kum 1998-ah Henry Martyn Library tih chu Henry Martyn Centre tiin hming thar an vuah ta a, kum 2014, March thlaah Cambridge Centre for Christianity Worldwide (CCCW) tiin a hming an thlâk leh ta a ni. 

Henry Martyn-a hming chawia an din zirna sikul pawh khawvêl hmun hrang hrangah a awm nual a. Henry Martyn School tih chu January ni 27, 1930-ah khân India ram Lahore-ah din a ni a. He sikul hi khaw dang danga sawn a nih hnuin kum 1960-ah khân Henry Martyn Institute tiin hming thar an vuah a. Hyderabad-a an sawn hnu phei chuan Henry Martyn Institute: International Centre for Research, Interfaith Relations and Reconciliation (HMI) tiin miten an hre lâr hle a, vawiin thlengin mission lam zîrna hmun pawimawh tak a la ni chho zêl a. 

Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....