'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Wednesday, March 24, 2021

B. R. Ambedkar-a chanchin


By: THIL HRANG HRANG

Thu hmasa: 

Engtik emaw lai atang khan Ambedkar hi ka ngaisang em em tan a. Barack Obama din chhuah dan an sawi pawhin, Ambedkar-a kawng hi a thui zawk ni hian ka hre fo thin a. Ramachandra Guha pawhin a lo ti ve chiah a. Tumkhat chu Telegraph-ah a ziak nghe nghe. India ram chanchin-a pa ropui ber pawl, hnam hnufual khawihthiang lo ni chunga India ram innghahna tur Dan ropui tak duangtu ber lo ni chho thei Ambedkar-a chanchin hi a ngaihnawm hle. Tu hi nge tunlai India ram din nghet tu ber? tiin inzawt ila, Ambedkar tia chhang hi an awm nual awm e.

Amah: 

Bhimrao Ramji Ambedkar (April 14, 1891 — December 6, 1956), kha Babasaheb tiin an ko thin bawk a. Ram leh hnam hmangaihtu, Jurist, Dalit political leader leh Buddhist sakhaw chawknung lehtu a ni. India danpui duangtu ber a ni a, chutah chuan hriatreng a ni kumkhua tawh dawn a ni. Untouchable chhungkaw rethei takah a lo piang a, untouchable ho retheih dan leh chanchhiat dante hi chu mizote chuan engang pawhin kan hrethiam dawn chuang lo a, sawi buai lo law law ila a tha zawk awm e. Ambedkar chuan a damchhung hun chu india rama vantlang nuna inthliarna awm thin ( social discrimination) beihnan a hmang a, Chaturvarna System leh Indian caste system bo na turin a hun zawng zawng chu a hmang zo a ni. Dalit Buddhist movement tialhtua ngaih a ni bawk. India rama vantlang mi pangai dawn theih china chawimawina sang ber Bharat Ratna hlan a ni hial.

Khawtlangah leh, sum leh pai lama harsatna tam tak a paltlang a. Ambedkar hi untouchable zinga college rap hmasa ber pawl a ni. Law degree leh, Doctorate pathum zet mai; law, economics leh political science-ah Columbia University leh London School of Economics atanga a hmuh hnuin India ramah a lo haw a. Hindu hoin mihringa an chhiar meuh loh te zinga mi pakhat Ambedkar-a lehkhathiam mi ropui tak niin India ramah a lo kir leh a, India untouchable te tana Political rights leh social freedom beihsakna chanchinbu a rawn ti chhuak chho a, chumi hma chuan danhremi hna a thawk hrep bawk a ni.

Hun Hmasalam:

Bhimrao Ramji Ambedkar -a chu British ho khaw din leh sipai awmna hmuna an hman Mhow khuaah April 14, 1891 khan a lo piang a, chu chu British hunlaia central province huam chhungah a awm a ni (tunah Madhya Pradesh). Ramji Maloji Sakpal leh Bhimabai Murbadkar te fa 14 zet zinga a naupang ber a ni. An chhungkua hi Marathi thisen kai an ni a, tunlaia Maharashtra state-a Ratnagiri district chhung Ambavade khua atanga lo chawr chhuak an ni. Hindu Mahar caste an ni a, untouchable an ni. Vantlang leh ei leh bar thilah nasa taka hmuhsitna an tawng a; Ambedkar-a’n a lo than chhohna a a hrehawm tawrh hi a namai lo hle. Ambedkar-a thlahtute hi British East India Company sipai ho hnuaiah hna hrang hrang thawkin an lo awm tawh thin a, a pa pawh Mhow hmun (cantonment) a inkulh Indian Army zinga mi a ni ve nghe nghe a, Subedar hial a han kai pha a ni. Marathi leh English-in zirna mumal tak a dawng a, a fate pawh taima tak leh rim taka zir turin a tur reng thin a ni.

Kabir Panth an ni bawk a, Ramji Sakpal chuan a fate chu Hindu classics an tih mai, an sakhaw lehkhabu ropui ho, a bikin Mahabharata leh Ramayana te chu chhiar thin turin a fuih a, a fate pawh hian an chhiar nasa thin hle. Sipai a lo ni bawk a, a fate chu sorkar sikulah engtin tin emaw a luh tir thei hlauh mai a, ‘Khawihthianglo’ hnam an nih avang erawh chuan an sikulah te chuan endawng an hlawh hle thung a. Sikul chu an kai thei tak na a, Ambedkar-a leh untouchable naupang dangte chuan nasa taka enhran leh tih duhdah an hlawh a, zirtirtu pawhin an ngaihsak duh reng reng lo a ni. Class room chhunga an thut ve pawh an phal lo a, pawn atangin an ngaihthlak tir a. Tui an in duh pawhin, hnam tha zinga amite’n sang tak atangin tui an leih thla a, chu chu an kain an lo dawh thin a ni. Tuizem tak ngial pawh an khawih chuan bawlhhlawh an lo nih mai dawn vang a ni. An sikul peon-in Ambedkar-a chu tui a thlit sak tlangpui thin a, peon nen an inhmuh fuh loh chuan nilenngin sikula tui inloh a ni mai. Ramji Sakpal chu 1894-ah a hna atang a chawl a, kum hnih hnuah an chhungin Satara-ah an pem ta a. Chuta an pem hnu reiloteah Ambedkar-a nu chu a thi a. Naupangte chu sakpal-a farnute’n an enkawl chho zui ta a, an khawsak pawh a harsa em em a ni. A fapa pathum — Balaram, Anandrao, Bhimrao leh, fanu pahnih Manjula leh, Tulasate chu Ambedkar zinga dam chhuak chhun an ni ta a. An unau zingah chuan Ambedkar-a chauh chu pawl sawn thei khawpa ti tha awm chhun a ni chho ta nghe nghe a. A pianna khaw hming hi “Ambavade” a ni a, Ratnagiri District a mi a ni a, hemi khaw hming chawi hian ama hminga “Sakpal” tih chu “Ambedkar” tiin a thlak a, hei hi amah ring em emtu Mahadev Ambedkar, Deshasta Brahmin zirtirtu thurawn zuia a tih a ni.

Ramji Sakpal chuan 1898 khan nupui a nei leh a, an chhungin Mumbai-ah an pem ta bawk a (khatih lai kha chuan Bombay ala ni a), Ambedkar chu untouchable zinga Government High School kai hmasa ber a ni bawk. An sikul chu Elphinstone Road bul lawka awm a ni. A zirna kawngah chuan a thiam chungchuang khawp mai a, mahse, Ambedkar chu khawih thianglo a nih avanga enhran leh tihduhdahna a tawh thin chuan harsatna tam tak a siam a. Kum 1907 khan Matric a passed a, University of Bombay-ah a lut chho zuia, Untouchable zinga India rama college rap hmasa berte zinga mi a ni chho zui ta a ni. He a hlawhtlinna vang hian an khawtlang chuan an chawimawi nasa hle a, vantlangin an chawimawi tum chuan Buddha chanchin inziahna bu chu, lo zirtir tawh thintu Krishnaji Arjun Keluskar, Dada Keluskar tia hriat bawk, Marathi mi thiamin a pe a ni. Hindu sakhaw dan angin Ambedkar-a nupui atan Ramabai, Dapoli hmeichhe naupang kum kaw mi chu an lo ruat tawh a. Kum 1908 chuan, Elphinstone College-ah a lut a, Baroda Lal Gayakwad Sahyaji Rao III chuan thlatin Rs. 25 a thawn ziah a. Ani hi USA-a zirna sang zawk zir tura tirtu a ni. Kum 1912 chuan, Economics leh Political science-ah degree a nei der tawh a, Baroda state sawrkar hnuaiah hna a zawm zui a. Hemi kum vek hian a nuipuiin a fapa upa ber Yashwant chu a hring a. A kum leh mai, February 2, 1913-ah a pa’n a thihsan.

Lehkha zirna lam

Thla rei lote hnuah, Ambedkar -a chu Gayakwad lalpa chuan United States -a kal a, Columbia University zawm turin a tir a, thlatin $11.5 scholarship atan a dawng a ni. New York Khawpui a thlen chuan, Ambedkar chu Political science department-ah a inziak luta.In hnuai bera hun engemaw chen a khawsak hnuin, Indian zirlai hoin an enkawl, in an inluah tawm hoah chuan a tel ve a, Parsi pakhat Naval Bhathena nen pindan an intawm a ni.Kum 1916 khan, Ph.D. a hmu a, heta a thesis hi a hnuah lehkhabu tea tih chhuah a ni zui leh a, a bu hming hi ‘ The Evolution of Provincial Finance in British India’ tih a ni. A kut chhuak a bua tih chhuah hmasak ber erawh chu, ‘ Castes in India: Their Mechanism, Genesis and Development’. America a zirnate zoa Doctorate te ahmuh hnuin, London-ah a kal a, Gray’s Inn Leh the London School of Economics-ah a inziak lut leh a, heng zirna inahte hian , Dan leh economics a zir a, London-a a khawsak chhung hian economics Subject-ah doctoral thesis a ziak a ni. A kum lehah chuan a scholarship chu a zawh tak mai avangin a zirlai chu chawlhsab lai lawk angai a, indopui pakhatna vanglai takin India ramah a lo kir leh rih a ni.

Baroda state-a military sectary hna thawktura a lo kir leh hnu chuan, hnam hnufual a nih avanga hmusitna chu a tawk tha leh ta a, Chuvang chuan a hna chu a ban san a, private tutor leh accountant hna a thawk kawp ta zawk a. Ama pualin sumdawnna te a han bei ren rawn a, a hnam hnufual nihna avang chuan a hlawhtling teh chiam lo.[5] Sap pakhat, Bombay Governor te pawh lo ni tawh thin, Lord Sydenham-a puihna in, the Sydenham College of Commerce and Economics in Mumbai-ah he won a post as professor of political economy hna a hmu leh a. Kum 1920 a lo nih chuan Kalhapur lal, Maharaja of Kolhapur te , an parsi thianpate puihna leh amahin sum a lo khawl ve tawhsa te nen a tangkawpin England-ah lehkha zir turina kir leh thei ta a ni. Kum 1923 chuan a thesis ‘ The Problem of the Rupee’ tih chu a ziak zo fel thei a,University of London-in D.Sc a hlan a, and Dan (Law) pawh a zir zo thei a, British Bar -ah barrister angina inziak lut zui bawk a. India rama a rawn haw pah hian, Ambedkar chu Germany-ah thla thum a cham a, University of Bonn-ah economics a zir chu a chhunzawm pah lawk a ni. Columbia University chuan June 8, 1927 khan P.hd a hlan leh bawk a ni.

A hunlai a India mi thiam langsar a ni bawk a, Ambedkar chu Southborough Committee, the Government of India Act 1919 buatsaih mekte pawhin an rawn ve hial a ni. Committe-a ava lan ve tum hian , Ambedkar chuan dalit leh hindu nilo sakhaw dang zuitute tan electorate hran leh reservation siam nise tiin a rawt a ni. Kum 1920 atang khan, kartin chhuiak chanchinbu Mooknayak (hrairhlawhlote hruaitu) tih chu Bombay atangin a ti chhuak thin a. A chanchinbu lar chak tak hmang chuan, Ambedkar chuan Hindu kulmut politician te chu nasa takin a sawisel thin a, India rama politics lama thuneitute’n chi inthliarna ti bo tura hma an la tha duh lo lutuk chu nasa takin a chanchinbu hmng hian a sawisel thin bawk a ni. Kolhapur hmuna cfhi chhe ho inkhawmpuia a thusawi chuan chumi hmuna roreltu Shahu IV chu a hneh em em mai a, mipuite mak tih em em turin Ambekdar chu chaw a eipui hial a ni . Ambedkar a chu a ukil hnathawhah a hlawhtling hle a, Bahishkrit Hitakarini Sabha a din a, hnam hnufualte zirna leh an ei leh bar kawngah he pawl hian hna athawk thin a ni. Kum 1926 chuan, Bombay Legislative Council member atan ruat a ni a.Kum 1927 atang chuan Dr. Ambedkar chuan untouchability tih bona turin hmalakna pui tham tak neih chhoh a ruahman a. Kawng hrang hrangin hma a la chho a ni.

January 1, 1927 chuan Ambedkar chuan Koregaon Victory Memorial-ah inkhawm abuatsaih a, he inkhawmah hian Second Anglo-Maratha War-a Koregaon hmuna inbeihnaa India sipai nunna chante an sun a. Hemi tum hian kha indonaa mahar hnam zinga atanga sipai nunna chantate chu anmahni hriatrengna an hming chu marble lungah an ker chhuak vek a ni. Kum1927ah, a chanchinbu pahnihna, Bahiskrit Bharat (Excluded India),tih chu a ti chhuk tan a, a hnuah Janata (The People) tiin a hming hi a thlak leh a ni. Bombay Presidency Committee-ah ruat a ni a, anni hi Europea mi hlang awmna Simon Commission te nen kum 1928-a thawk ho tura din an ni. He commission hi an duh lo khawp mai, a report pawh ram pum huapin ngaihpawimawh a hlawh teh chiam lo.

Ambedkar-a chu untouchable zinga thiltithei ber pawl a lo ni ta a. Party liante chuan caste System tihbona tura hma an lak nep em thin avang chuan a sawisel nasa thin hle. Ambedkar chuan Indian National Congress leh an hotupa (Mahatma) Gandhi, chu nasa taka sawiselin untouchable hnamte chu khawngaihthlak chhinchhiahna satliahah an chhuah ringawt mai a ni tiin a sawisel a niss. Ambedkar chu British rule a hlawhchham tiin a lungawilo hle bawk a, Congress leh Bristish lak atang an in lakbing hran a tul niin a hre bawk a. August 8, 1930 khan hnam hnuai hnung intawhkhawm a awm a. Chutah chuan Ambedkar chuan thu a sawi a. Hnam hnuaihnungte chu sawrkar leh Congress lak ata an inla hrang tur a ni tiin a sawi a. He a thaw sawiah hian Gandhi-a leh Congress hmalakna te chu nasa takin a sawisel bawk a. Mi tam takin duh lo mah se, hnam hnuai zingah a ropui deuh deuh thung a ni. 

Kum 1931-a London khawpuia Second Round Table Conference-ah pawh Gandhi a nen an inhnial chiam a ni. Hetah hian Ambedkar-an hnam hnuai hnung tan separate electorate siam a rawt a, hei hi Gandhi-an a duh lo a ni.

British hovin Ambedkar rawtna pawm a separate electorates an siam chuan, Gandhi Yeravada Central Jail of Pune-ah Kum 1932 khan thih thlenga chaw nghei bul a lo tan ve thung a. Gandhi-a chaw nghei hian tantu a ngah em em a. Ambedkar pawhin buaina thui zawk athlen lohnan separate electorate a ngiat chu a hnuk dawk ve leh ta bawk a.a hnu lamah chuan Gandhi-a chaw nghei hi Ambedkar hian a sawisel leh a ni.

Political career

Kum 1935 chuan , Ambedkar chu Government Law College principal a tana ruat a ni a, he hna hi kum hnih chhung chu a chelh a ni. Bombay-ah a inbeng bel a, in lianpui mai a sa a, ama pualin library a siam bawk a, lehkhabu 50,000 zet a awm nghe nghe.Hemi kum vek hian a nupui Ramabai chuan hun rei tak natna a tuar hnuin a thi.

Kum 1936-ah Ambedkar chuan Independent Labour Party a din a, he a party hian 1937 a Central Legislative Assembly inthlanna-ah pawh seat 15 lai a la ve a ni. Kum 1936 vek hian ‘The Annihilation of Caste’ tih bu a ziah chu a ti chhuak a, hei hi New York-a Thesis a lo ziah tawh beh chhanin a ni. Ambedkara thu ziakte hi an lar chho em em mai a, Ambedkar’thuziak te hian Hindu sakhaw hruaitute leh caste system chu nasa takin a sawi sela ni. Congress-in untouchable te Harijans (Pathian fate) tia an sawi chu a duh lo hle a, Harijans tih hi Gandhi-a phuah a ni. Ambedkar kha Defence Advisory Committee leh Viceroy’s Executive Council-ah te minister for labour-in a lo awm tawh a ni.

Kum 1941 leh 1945 inkar khan , lehkhabu pangai leh thuziak themhlem deuh hlek sawisel hlawh tak tak a ti chhuak teuh a, Chungah Pakistan lo piang tur in mun mek chungchang te a ziak teuh a, hetah hian Muslim League-in Muslim hlang awmna tur Pakistan ram din an ngiat tlat chua sawisel bawk a. Congress leh Gandhi ten Untouchables te chunga an thiltih avang chuan, Ambedkar chuan Gandhi leh Congress chu nasa takin a sawisel a, lemchang mai an ni a ti hial. [A lehkhabu ‘Who Were the Shudras?’, Ambedkar chuan Sudhras lo awm chhoh dan a tarlang a. Shudras ho chu Untouchables te lak atanga an hran dan te a chhui bawk a. Ambedkar chuan a political party chu All India Scheduled Castes Federation-ah a let a, Constituent Assembly tana 1946 inthlanah khan an che chhe hle. A lehkhabu ‘ Who Were the Shudras?’ chhunzawmna atana a ziah, Kum 1948-a tih chhuah a lehkhabu, The Untouchables: A Thesis on the Origins of Untouchability tihah chuan Hindu sakhaw a sawichhe nasa hle a ni

Ambedkar chuan Islam sakhua leh, a bikin Asia chhim lam rama an kalpui dan chu fuh lo a ti hle a, a sawi fo thin. India then darh a ni chu a loh theih lohah a ngai a, Muslim society-a naupang inneih tir chu dik loh a tih thu a sawi fo a, An hmeichhe enkawl dan tha lo tak chu a sawisel thin bawk.

Muhamad Ali Jinnah a hmalak dante chu a sawisel viau na a, India ram chu Muslim leh Hindu rama inthen chu thil tul tak pawha ni mai thei. Buaina thui zawk pumpelh nana atha mai thei tih a ziak rual a. Hetih rual hian Pakistan din chu thil tul ber a ni em tih chu ngaihtuah ngun a ngai hle tih a ziak bawk. Canada-ah te pawh French leh English hovin chi leh chi inkar buaina an nei reng a, mahse, tha takin ram khatah an cheng ho thei reng a ni. Chutiang bawkin, Muslim leh hindu chen ho chu thil theih loh tawp a ni bik kher lo ang, tiin a ziak bawk a. Ram pahnih siam chu a hlauhawm tur zia a lo sawi lawk tel bawk a a, mipui tam tak awmna hmun sawn angai anga, ramri a la buai zui dawn bawk tiin a sawi thin a. India a han zalen a, a thil lo sawi thin chu a thleng dik ta reng bawk a.

Architect of India’s constitution

A larna a tlahniam zelin, ngaihdan sawisel hlawh tak takte thlawh chhuah chhoin, a hunlaia India mite’n pathian tluk hiala an ngaih Gandhi a leh Congress dotu ber a ni chung chuan, , Ambedkar dan lam mi ropui leh lehkhathiam chungchuang a ni a. August 15, 1947 a India a lo independent chuan ,Congress kaihhruai sawrkar thar chuan Ambedkar chu India Law Minister hmasa ber ni turin a sawm a, ani pawh chuan a lo pawm a. August 29, chuan Ambedkar chu Assembly chuan zalenna chang thar India ram danpui duangtura din Constitution Drafting Committee chairman-ah a ruat a. Ambedkar chuan he a danpui duan hna a thawh kawngah hian a thawhpuite leha hunlai mi thiamte fak leh ngaihsan a hlawh hle a ni. He a hnaah bhian Ambedkar’an Bhuddist sakhaw zuitu hmasa te’n Sangha an lo hman dan leh Buddhist thuziaka chhiar zaunante chuana pui hle a ni Sangha-ah hian Ballot hmanga vote thlak te, debate te, agenda neih te, committee leh rawtna siamte leh thil tam tak a awm a. Sangha an hman thin pawh hi hman laia Shakyas leh Lichchavis hnam, tribal republic hmasa, sawrakr inrelbawlna atana Oligarchic Sytem hmang thin te tihdan beh chhana siam a ni. Ambedkar chuan Western mode hmangin a Constitution chu a hmelhmang siam mah se, a nihna takah chuana nihphung dik tak chu a Indian hle a ni.

November 26, 1949 Constituent Assembly chuan India danpui chu a pawm ta a ni. A hna a zawh hnuah , Ambedkar chuan heti hian a sawi:

Kan danpui hi hna tangkai tak thawk thei tur niin ka hria a; pawh fan leh tih danglam theih a ni a, ralmuan lai a ni emaw, indo lai pawh nise, kan ram hi a phuar khawm zo turah ka ngai. Dan thar hnuaiah thil a kal dik lo a nih pawhin, kan dan neih hi a chhiat vang a ni lo ang, a hmangtute lam an tha lo zawk a ni ang.

Ambedkarchu kum 1951 khan cabinet atang a bang a. hei hi Hindu Code Bill a siam a duh loh dan ang taka parliamenta siam danglam a nih tak vanga ni, a Bill siam chuan ro khawm kawnga mipa leh hmeichhe intluktlanna te, inneihna leh ei leh bar thila inantlanna te a keng a ni. Ambedkara Bill duan hi Prime Minister Nehru te, cabinet leh Congress hruaitu tam takin an thlawpna a parliament member atm zawkin an sawisel nasa hle. Ambedkar chu kum 1952 Inthlan khan Lok Sabha seat independent-in a chuh ve a. mahse, a chak zo ta lo a ni. Parliament insang zawk,Rajya Sabha member atan March 1952 khan ruat a ni a, a thih thlengin a tel ve ta zel a ni.

Buddhism-a inleh thu

Kum 1950 chho atang khan Ambedkar chuan Buddhism lam a tuipui chho va, Sri Lanka (Chutih laia Ceylon)-ah te pawh Buddhists mi thiam leh puithiam ho khawmpuia tel turte pawhin a kal nghe nghe . Hetiang a ni chung hian mumal takin Buddhism ah hiana la inlet lo. Ambedkar chuan 1954 tumhnih Burma a tlawh a; a tumhnihna phei hi chu World Fellowship of Buddhists conference tum thumna Rangoon a neihah a ni. Kum 1955 khan Bharatiya Bauddha Mahasabha a din a, hei hi Buddhist Society of India tia hriat a ni bawk. Kum 1956 khan a kutchhuak hnuhnung ber, The Buddha and His Dhamma chu a khawih zo a, a thih hnuah tih chhuah a ni.

Nagpur-ah October 14, 1956 khan inkhawm mumal tak amah leh a zuitute tan a buatsaih a.tah hian mumal takin Buddhism-ah a inlet ta a ni. Ama rual hian mi 500,000-in Buddhist sakhua hi an zawm ve bawka ni.Hemi hnu hian Kathmandu-ah World Buddhist Conference tumli na hmangin a kal leh a ni. A thuziak hnuhnung ber, The Buddha or Karl Marx tih chu December 2, 1956 khan a ziak zo hman bawk.

Ambedkar a awm ta lo:

Kum 1948 atangin , Ambedkar chuan zunthlum natna a veita hlauh mai a. June atanga October ,1954 chhung zawng khan khum chhuahsan loin a awm ta char char a. A hunlaia politics boruak chuan a ti hah zual sauh a, hei hian a hriselna pawh a nghawng thui hle a ni.1955 chho khan hah takin hna a thawh chhunzawm chho zel a,’The Buddha and His Dhamma’ tih a ziah zawh hnu nithumna, December 6, 1956 khan Delhi-a ama ina a muhil chu a muhil hlen ta a ni.

Chowpatty beach-ah December 7-ah buddhist invui danin vui a ni a, amah zuitu leh ngaisangtu mi sang tam tak an kal khawm a ni.

Ambedkar chuan a nupui pahnihna Savita Ambedkar chu a thihsan a, Savita hi Brahmin a ni a, a pasal rualin Buddhist-ah a inlet ta a ni. An inneih hmaa a nupui hming chu Sharda Kabir a ni a. Savita Ambedkar hi kum 2002 khan Buddhist sakhaw chu vuan chungin a thi a ni. Ambedkar-a tupa, Prakash Yaswant Ambedkar chu Bharipa Bahujan Mahasangha hotupa a ni a, India Parliament in pahnihah pawh a lo thu ve tawh thin a ni.

Ambedkara kutchhuak tam tak chu a thih hnu hian hmuh chhuah a ni a, thenkhat phei chu thuziak hmingthang ber pawl a ni chho hlawm a ni.

Amah hriatrengna hi Delhi-a a in 26 Alipur Road-ah siam a ni a. A piancham pawh hi Ambedkar Jayanti tia heriat a ni a, lawm a ni thin . Kum 1990 khan India rama Civil chawimawina sang ber Bharat Ratna chu hlan a ni. Amah chawimawinan hian a hming chawiin zirnain tam tak chu sak a ni a, Heng Hyderabad a mi, Dr. Babasaheb Ambedkar Open University te, B. R. Ambedkar Bihar University, Muzaffarpur a mi te bakah, nagpur thlawhna tum hmun chu a hming chawi hian Dr. Babasaheb Ambedkar International Airport tih a ni a, hei hi Sonegaon Airport hi a ni . India ram Parliament Inah a lem lianpui mai chu tarlan a ni bawk.

A piancham (14th April) leh thihcham (6th December) leh Dhamma Chakra Pravartan Din, 14th Oct -a nagpur a awm thin, te a lo thlenin Mumbai-a amah hriatrengna hmun an siamahte chuan mi maktaduaih chanve zet hi amah ngaihsanna tihlannan leh zahna lan tirnan an kalkhawm thin a ni.He hunah hian lehkhabu dawr za chuangte an hawng a, lehkhabu te pawh cheng maktaduaih tam tak man an hralh thin a ni. Amah zuitute hnena a thuchah chu ” Lehkha thiam ula!!!, Insuihkhawm ula!!!, do tlat zel ang che u!!!” tih a ni.

Ambedkar leh Mahatma Gandhi kha an inmil lo khawp mai a, Gandhi-a sawiseltu ber a ni a, Indian National Congress pawh. A hunlaia a damrualpui leh tunlai mi thiam tam takte pawhin Gandhi-a a do tlatna chu an dem hle a, Gandhi a chu India mi zinga Untouchable te dinhmun siamthat tuma aw chhuah hmasa berte zinga mi a lo ni bawk si a.

Film….

Jabbar Patel-a’n Hindi tawngin ‘Dr. Babasaheb Ambedkar’ tih film a siam a, Ambedkar-a nun tarlan a ni a, kum 2000 khan tih chhuah a niin, Indian actor Mammootty chu Ambedkar-a lemah a chang a ni. India’s National Film Development Corporation leh Ministry of Social Justice-in an sponsor a, hun rei tak chhung harsatna leh dodalna a awm hnuin tih chhuah a ni ve chauh a ni.

UCLA-a Anthropology professor Dr. David Blundell, Historical Ethnographer ni bawk chuan , Project pakhat a buaipui a;Film leh a kiahhnawioh thil hmanga India rama vantlang nun hrang hrang tarlanna tur a buatsaiha. Chung zinga pakhat ‘Arising Light’ tih chu Dr B. R. Ambedkar chanchin leh India ram social welfare tarlanna a ni .

Duhtawk mai ang: Ambedkar-a chanchin hi mihring pakhat chanchinah chuan a ropui ber zinga mi a ni hial mai thei. A thui lutuk dawn avangin duhtawk tawh mai ila. Barack Obama chanchin an sawi thin a. Obama ai hian Ambedkar-a rawn dinchhuah dan hi a ropuiin a khirh daih zawk a ni tiin mi thiam tam tak chuan an sawi thin. Dan lam thiam zingah chuan Ambedkar hi a ropui ber hial mai thei. Khawvela Constitution ropui ber nia sawi thin India ram petu a ni a, Ambedkar a hming hi an la lam zel anga; India rama hnam hnuai hnunga ngaih, keini mizote ngei pawhin beiseina kan nei thar leh zel dawn a ni.

Kum sawmnga chuang zet kal ta khan Ambedkar-a chu a thi tawh a. Ambedkar-a chu damreng rawh se.

Source: https://inelna.wordpress.com/


Print this post

1 comment:

  1. Midang ngaihthlak tur a Potcast ka chak mange...

    ReplyDelete

I ngaih dân han thawh ve rawh le....