'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Saturday, March 27, 2021

BURMA RAMA BAPTISMA CHANG HMASA BER U NAW-A

By: Tluanga Chhakchhuak


            Burma rama Chanchin Ṭha hriltu hmasa ber hi Baptist missionary Adoniram Judson-a tiin an târ lang fo ṭhîn a. Amaherawhchu, 1806 kum daih tawh khân India rama awm hmun khuar nghet missionary William Carey-a khân Burma rama missionary hmahruai ni tûrin  J. Charter-a chu a tir liam daih tawh thung a ni. William Carrey-a fapa Felix Carey-a pawh chu a tir ve leh nghal a, Kumpinu hnuaia East India Company sorkar leh Burmese king Bodaw Phaya-te inkârah palai hna hial a lo thawk tawh ṭhîn.

            Chutia William Carey-a leh a ṭhian pathumten Mizoram Ex. CM Pu Lalthanhawla D.D degree a dawnna, India rama Serampore hmun aṭanga rawng an bâwl laiin, 1812 kum June thla laihawl vêlah Adoniram Judson-a te nupa chu Culcutta an rawn lut chho ta a. India ramah missionary thawh tum mah se, chûng hun laiin Britain leh American sorkarte hi an tualthu a chhiat lai a ni a. India rama British sorkarna chelhtu East India Company-in missionary dangte ang bawkin harsatna an lo siamsak avângin Judson-a te nupa chu Culcutta chhuahsan tûra thupêk an nih avangin Burma ram lam an pan ta zâwk a ni.




            Adoniram Judson-a hi America ram Massachusetts-ah kum 1788 khân a lo piang a. Rangoon lawng chawlh hmun an thlenin kum 24 chauh niin an nu Ann-i chu kum 23 chauh a la ni thung a ni. Amah hi rawngbâwltu fapa a ni a, Brown University aṭangin a graduate a ni.


            Judson-a te hi Burma lam panin 1814-ah Rangoon an thleng a. Rangoon an thlen hian Sap Missionary dangte chu Burma-ah an lo kalin rawngbâwlna bul an ṭan tawh a, Judson-a chu Burma rama missionary hmasa ber chu ni chiah lo mah se, an hmaa lo kal tawh, William Carey a fapa Felix-a te nupa tih loh chu an haw deuh vek tawh avângin a hmasa ber kan tih tho chu a ngai ang. Judson-a te thlen hnuah Felix-a hian Burmese King Bodaw Phaya tân palai hna leh ṭawng lettu a thawhna lamah King Bodaw Phaya an tihlungawi loh avângin awm nuam a ti lo va, India ramah a haw leh ta zawk a.

            Judson-a te nupa hi kum 1812-a America an chhuahsan aṭanga kum hnih hnu 1814-ah chuan Burma rama missionary awm chhun an lo ni ta a. Burma-ah hian ni khatah darkar 12 Burmese ṭawng zirin hun an hmang ṭhîn a. An nu hi ṭawng a man chak zâwk a, Judson-a chu nasa takin ziak leh chhiarah ṭan a lain hma a sawn hle.

            Kum hnih hnuah chuan missionary chhûngkaw hnihin an rawn belh a, ziak leh chhiar, Bible lehlin hna chu in-ah thawkin hun an hmang ta deuh ber a. Rangoon-a an awm ṭan tirhin harsatna hlir an tâwk ṭhîn a. In te tak tê luahin Kâwl Buddhist-ho zîngah an khawsa ve lawp lawp a. Buddhist puithiamho hnên aṭangin sakhuana lam hawi Kâwl ṭawng un pui pui Pali leh Sanskrit ṭawngte a thiam hman a. Holy Bible lehlin nân a hmang tangkai hle.

            Biak in atân khualbûk ang reng an sa ta a, khualbûk hi ‘Zayat’ tiin Kâwl-ho chuan an ko mai a, sakhaw chungchâng leh thil dang dang pawh zalên taka sawiho theihna hmun a ni. 1819 kum March thla tâwp lamah chuan Pagoda Road-ah feet 20 bial veranda zau tak nei an sa thei ta, Kâwl hnam nunphung milin Kâwl khuang leh dar ben thekte khawng riin Pathian biakna an huaihawt ṭhîn a. Kâwl-ho hi dâr leh khuangte an tih rik tawh hi chuan "Pwe" an ti nghâl zêl a, Kristian "Taya Pwe’ an ti ṭhîn. Thla khat a ral chuan Kâwl tlangvâl "Maung Naw-a" hi Pathianni apianga Pathian thu ngaithla tûrin a lo kal ve ziah ta a. Hei hi Rangoon-a kohhran lo inṭanna chu a ni. Tichuan, King Bagyitaw Phaya lal ṭan tirh kum 1819 June 27 (Sunday) inkhâwmah khân mi 30 aia tlêm lo rawn inkhâwmho hmaah Krista chu Lal leh Chhandamtua pawmin Baptisma a chang ta a ni. A hun laia Tlangvâl inkohna ‘Maung’ tih chu puitlingin kohna ‘U (or) Oo’ tiin thlâk a ni ta a, ‘Maung Naw’ aṭangin ‘U Naw’ tia hriat lâr a ni chho ta a. A hnu November ni 7 a lo ni meuh chuan a ṭhian U Tha Hla, U Byi-a te pawh chu Rev. Judsona'n baptisma an chantîr ve leh ta hlawm a. Tichuan, ring tharte chuan Chanchin Ṭha hril hna an buaipui ve nghâl a.

            Adoniram Judson-a leh a nupui Ann-i chu Kâwl ṭawng an thiam nal hle mai. Natna leh harsatna nasa tak tak an tawng ṭhîn a. Kum 1822-ah Judson-a chuan kum khat chhûngin Thuthlung Thar bu a letling zo hman a. Kum 1824-ah a ṭhianpa Jonathan Price-a chu Upper Burma Ava khawpui tûna Sagaing (Innwah) lama thubuai a nei ta tlat mai a. Judson-a hian ṭawng a thiam ṭhat tawh avângin a kal ta a. Mahse, vânduaithlâk takin kum 1824 tir lamah Kumpinu sorkar leh Burma an indo ṭan ta a. Ram dang mi reng reng chu enthlatua ngaiin an ringhlel a. Judson-a leh Dr. Jonathan Price-a te chu an man a, dam chhûng tâng tûrin thir khaidiat bun chungin an tântîr a, tân in aṭangin nasa taka innghaisak tuarin thih an nghak ta a.

            An nu Ann-i chuan thuneitute hnênah an pa chu America mi a ni a, British sorkar nên inlaichinna an neih loh thu a hrilh ṭhîn a. Thih mai a duh laiin an awmna tûr thar chu an thleng ve a. Ni rei lo tê chhûngin an awmna hmun tharah chuan an nu Ann-i pawh a lo thleng leh a. An pa Case chu a rawn sawipui leh a ni. Vânneihthlâk takin 1825-ah British nêna an inbiakna ṭawng let tûrin Jail aṭang chuan an chhuah zalên ta a. An nu leh an naute nên an inhmu leh ta a. Tichuan, Burma Bible bu pumpui lehlin hna pawh a chhunzawm leh thei a. Sap Bible aṭanga letling lovin Hebrai Bible aṭangin Kâwl Bible hi a letling a. Kum 1840-ah a Bible zawng zawng chu a zo fel ta a ni.

(Holy Bible meuh Kâwl ṭawng un tak tak hmanga letling thei Rev. Judson-a hi kei chuan a aia hma hretin Sâp missionary lo kal hmasate awm bawk mah se, Myanmar ram pioneer missionary ka ti lo thei lo.)


 

Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....