'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Thursday, March 25, 2021

LEO TOLSTOY-A CHANCHIN LUNGCHHIATTHLÂK

By: Lungduh Sanga


Khawvêl ziaktu ropui, Russian mi, a thuziak te pawh zirlai ten kan zir ṭhîn Leo Tolstoy hi kan hre theuh awm e. A lehkhabu ziak pahnih War and Peace leh Anna Kerenina te phei chu khawvêla lehkhabu ropui ber berte zîngah chhiar a ni. (Tûn hma M.E school kan kal lai a ‘zawhna pathum’ tih a ziah kan zir te kha ngaihnawm ka ti bang thei lo-LDS)

Kum 1828, August thla khân chhûngkaw awm thei tak atangin Tula Province-a Yasnaya Polyana-ah a lo piang a. A naupan laiin a pain thihsanin a chhûngkhat lainaten an dawm kang a. Kum 1848-ah Dân lam leh ṭawng lam zirin Kazan University-ah a hun a hmang a; mahse, a hlawhtling lo. Beidawng zetin a puanthuah a khai a, an khaw lamah lêt lehin lehkhaden leh pawisa thapa inkhelhna hrang hrang nên nawmsit te a han bâwl a, VD natna te pawh a kai hial a ni. Hêng a nun dân ṭha lo tak avâng hian leiba tam tak a neih phah a. Kum 1851-ah a u nên  Russian sipaiah an ṭang ta a a, Crimean War lai pawh khân dinhmun pawimawh tak a chelh a ni. Lehkha hi kum 1850 vêl aṭangin a ziak ṭan a. A kutchhuak lâ War and Peace hi 1865-1869 inkâra a ziak a ni a, Anna Kerinina hi 1873-1878 chhûnga a ziah a ni thung. 

Amah hi Kristian niin a thu ziak ṭhenkhat te chu Russian Orthodox te an han kheng bap bap ṭhîn a, tlang chunga Isua sermon hian a nun a hneh êm êm a, Pu Gandhia pawh khân Tolstoy-a thu ziak hi chhiar ṭhînin a ideology tam tak hi Leo Tolstoy-a rochun a ni kan ti thei ang. A kutchhuak thuziak leh a ngaihdan a pho chhuah aṭang te hian a lar ta êm êm a. A chenna  khua chu amah hmuh duh avângin mi tam takin an tlawh fo ṭhîn. A khabe liam changin mi tam takin an ring an fan a, ‘Mu tawh i la, a ṭhain ka ring’ a tih ngawt pawh an chhinchhiahsak zêl niin an sawi. A thuziak avâng hian lar êm êmin hausa hle mah se, a nun erawh a hrehawm ṭhîn hle a ni awm e. A hausa a, a hming a thang a, fa duhawm tak tak sawm pathum a nei bawk.    

Mahse, hêng nawmsakna avang hian Tolstoy-a chu a hlim chuang tlat lo. A chang chuan a thuziakte a zahpui a. A inngaitlâwmin a sum leh ramte mi retheite hnênah a pe a, tlâng chunga Isua sermon kha a taka nunpui a tum a, kuthnathawkin a awm a, ama pheikhawk bun tûr thlengin a thui chawp a, a hmêlma apiang ngaihdam a tum bawk ṭhîn. A nupui Sofia-i ve thung erawh chuan Tolstoy-a nun dân chu a ngaithei bau lo thung. A ni chuan ropuina leh hmingthanna a ngaisâng a, hlimhlawpna leh nawmchenna chu a chaw tuiber a ni si. Chutia chhak leh thlang ang hlauha an ngaihdan a inpersan avâng chuan an nupa chuan tuk ṭha zân ṭha an hmu ngai ta meuh lo a, Sofia-in Tolstoy-a thil ṭha tih engkim a sawisêl a, a thlawna a ram sem, lehkhabu ziak man la lova lehkhabu chhuttir leh chhuah te chu a run êm êm mai a. An nupa nun chu vui, phunnawi leh sawisêlnain a khat ta a ni.

A nupuiin a sawisêlna a han chhan deuh te hian a nupui chu a tlu tawp a, chhuatah a let a. A tal vêl a, tûr awmna saidawiûm kengin intihhlum a tum fo ṭhîn. A chang leh zuanthlak tumin tuichhunchhuah kotlâng lam a pan a, Tolstoy-an a thianpa a hrilh dân chuan “Hêng disaster hrang hrang lirhnghing, thlipui, accident etc te hi chu thawkkhatah an lo thleng a, a ral leh mai a, mahse bedroom disaster hi chu a thawh hun chhung a rei em a ni” a ti. Hêng avâng hian Tolstoya tân chuan a nupui bula awm reng chu thil thlakhlelh hleihtheihah a ruat lo a. Kum 46 zet nupa kawpchawia an awm hnuin “far from the madding wife” thulum a neiin ram hla takah vah chhuah a tum ta a. Hêng avâng hian a nupui chuan thil tam tak a ngaihtuah a, Kum 18 a nih a, pasal a neih dân te, an inneih tirha an hlim dûn awr awr ṭhînzia te, a lehkhabu ziah tan laia an nupa an thawhrimzia leh an inpuih dânte a ngaihtuah a, a lunglêng thei êm êm ṭhîn. Kha tih lai a a kutchhuakte kha a han thlîr leh a, mawina rêng rêng an nei tawh lo. Nunhlui ngaihtirtu mai an chang zo tawh a. Chuti chûng chuan Sofia-i chuan a nun dân erawh sim tak tak tumna a nei chuang lo, phunnawi leh sawisêl rêng rêngin a hun a hmang reng tho mai.

Kum 85 a nihin tûk khat zet chu a thinin a tuar ta ngang lo a. Kum 1910, October thla vawt tak mai hnuaiah chuan vûr zîngah khawi lama kal tûr nge tih pawh hre lovin a ar kawt chhuah ta tawp mai a. A in chu hremhmun ang mai niin a hria a, ‘Kumkhua atân’ tiin a nupui chu a thlah ta a ni. A chhuah hnu ni 11 ah khawsikpui tuar zo lovin rêl station pakhatah thia hmuh a ni a. A thih hmaa a bawihsawmtute hnêna a thuchah chu “Ka nupuiin ka ruang lo kil ve hauh suh se” tih hi a ni. A in a chhuahsan hnua a thi tih an hriat hma si chuan a nupui chuan a thil tih dik loh te a han hrechhuak ve leh hnu hnawh a . Mahse, a tlai hret a ni. A thih thu an hriat veleh a fanu pahnihte nên an thu khâwm a ,“Keima mawh a ni e, i pa boral chhan hi keimah vang chiah a ni,” a ti chhuak nghe nghe a ni. A changleh “ka lo â lutuk a ni” a ti reng a, Se bo hnu a se kawngkhâr chu nêp te a ni. phengphehlep khua a tlâi zo tawh si a.

Ziaktu tam tak chuan an nupa nun han en hian ‘Tolstoy-a kha mi fel, mi ṭha leh sawisêl bo chu a ni hauh lo a; mahse, sawisêlna, phunchiarna leh vuina ringawta mi siam that tum hian kori a tu lovin buaina zakhua min thlen zawk a ni tih a lang chiang êm êm a ni’ an ti. 

Source:

1. www.kirjasto.sci.fi
2. Thian siam dan-Rev.LR Bawla
 

Ref:https://www.facebook.com/photo.php?fbid=822099857813876&set=gm.688857241191657&type=1



Print this post

3 comments:

  1. YouTube lama dahah ka duh hle mai a ziaktu hi biak theihna ka va duh ve

    ReplyDelete
  2. A ziaktu hi mi mal takin ka hre bîk lo va, Thungaihnawm Huang, Facebook Group-a Lalduh Sanga ziak a ni. A ziaktu contact hmasa la, chhuah a phal ngeiin ka ring.

    ReplyDelete

I ngaih dân han thawh ve rawh le....