Nghilh Ni I awm dâwn lo (Mother's Day Pualin)

By: Josephsaia

    Mother’s Day hi khawvêl ram hrang hranga ropui taka hman a ni a, keini AMCC te pawhin vawiinah ropui takin kan hmang leh dâwn a ni. Ṭhenkhatin Nute Ni hi nute chawimawi nân te, an hlutzia pho lan nân te leh an thiltih avânga lâwm thu sawi nân te hmangin an theih ang tâwk sum leh pai leh present-te an buatsaih ṭhîn a. Chutiang bawkin Nu tih tûr ni tawh lote pawhin an hun kal tawha an nute sulhnute chhuiin Nu hmangaihna thukziate ngaihtuahin a lungchhe zâwngin an hmang ve bawk a. Eng pawh nise, Mother’s Day a nih ang ngeiin kan zaa kan hlut thiam a, nute kan chawimawi thiam hi kan tih tûr lian tak a ni. 

    Vawiinah hian Mother’s Day lo pian dân leh an hman dân lam ziak lovin min hmangaih êm êmtu ka nu chanchin ka ziak dâwn a, chhiartuten nute tlinlohna thailang zâwnga min thlîrsak lova, ‘Pasal la nei lo nulaten pasal thlan fuh a pawimawhzia leh fa nei tawh Nuten fa enkawlna kawnga mawhphurna an neihsanzia te, beidawng lo leh rilru sei taka fate an enkawl a ṭûlzia te, an fate chunga beiseina sâng tak an neih a ṭûlzia te leh fate enkawl nâna engkim an inhuam a ṭûlzia te târ lan ka tum a, chutiang bawkin fate pawhin kan nu leh pate dam lai ngeia an chunga mawhphurna kan neihte hlen a ṭûlzia târ lan ka tum bawk a ni.’

    December Ni 14, 2008 hi khawvêla ka hmangaih leh duh ber ka nuin khawvêl min chhuahsan ni a ni a, ka tâna ni pawimawh leh chhinchhiah reng tûr, ka dam chhûnga ka theihnghilh tawh lo tûr ni a ni. He hun a lo thlen hian rilru a chi-ai a, rilruin âr bo a zawng ruai a, hnemtu nei lova ka awm châng phei chuan ka nu hova kan lo khawsak dân te, naupang chumchiap leh berhchep tak kan nih laia ka u nêna duat taka min lo enkawl dân te leh zirna thiamna kawnga a mi duhsakna ropui takte chu ka ngaihtuah fo va, lungngaihna leh mittui kârah ka nu hmêl  duhawm tak kha a rawn inlar nawn fo ṭhîn.

    Mi angin nu fel tak leh mite zah tlâk nu nei ve lo mah ila ka nu mâwl tê hi khawvêl êng min hmuhtîrtu a nih avângin ka tân chuan a hluin a ṭha famkim a, a tling zo êm êm a ni. Ka nu hian a fate min hmangaih êm avângin harsatna kârah pawh a hrehawmna sawi phal ngai lovin min tuam hlawm a, mi ang sa ang kan lo nih ve theih nân harsatna leh manganna tam tak a lo pal tlang a, chu vâng chuan ka nu chungah ka lâwm êm êm a ni.

Ka nu chanchin hi ka tâna thawnthu hlui thei tawh lo tûr anih avângin a chanchin ka hriat ang tawk ka han ziah ang nge. Ka nu hi Mizoram thingtlâng khaw tê Kelkanga (Tûn hma chuan Kelkang hi kan pu Thangtinliana lalna ram a ni) piang a ni a. Ei leh bar lam harsatna avângin phai lamah khawsat tûrin a pa Chawnzâma hovin Kawl phaiah thlang an rawn tla ta a. Chûng hun lai chuan ka nu chu naupang buchip mai a la ni a. Tuivar khua aṭanga khawchhak lam ngawpui kârah chuan a paho chuan khua an sat ta a, an zavaiin in 6 vêl chauh an ni. Ka nuin min hrilh dân chuan chûng hun lai chuan ramhuai kan tihte hi an la tam êm êm mai a, ramhuai ṭhenkhat phei chu an kawlhsen mai ni lovin mihring sawisak an ching hle a ni. 

Nikhat chu vânduaithlâk takin ka nu nu (ka pi) lo feh haw chu ram huai sual tak (ka nu sawi dân chuan ramhuai tê chi) hovin ka pi chu an lo vaw nek mai a, a kiang lawka dîlah chuan an lo hnukthla a, an va hmuh chuan a nunna chhan tûr a lo awm tawh lo. Chutianga ka pi a boral tâkah chuan ka pu pawh chuan nupui dang a nei ve leh ta mai a, ka nute unau (3) chuan nuhrawn an tuar ta a. Nuhrawn tawrh hrehawmzia ka nuin a sawite chu vawin thleng hian ka bengah a la châm reng ṭhîn. Hun rei vak lova chuan ka pu leh ka pi (ka nu nuhrawn) te pawh chu natna chi hrang hrangin a tlâkbuak avângin an boral nghal ta mai a. Chumi hnu chuan ka nute unau (3) chuan ka nu ka pa tia koh tûr an neih tâk loh avângin khawvêla mi fahrah ber dinhmunah an rawn ding ta a. 

Ka pi leh pute an boral hnu chuan ka nute unau zînga upa ber (ka pu) chuan vânneihthlâk takin nupui a nei ve ta hlauh mai a, chumi hnu chuan ka nutei (ka nu u chiah) pawhin pasal a nei ve leh ta mai a, a naupang ber ka nu chu pasal nei rual a la nih ve loh avângin a mah chauh chu a bang ta a. Chutianga amah chauhva hringnun hrehawm tak a hmang tûr chu Pathian pawhin a lo phal bik lo va, khawngaihtu leh hmangiahtute pein a tawpah chuan tûna Intaingkone (Kâwlpui aṭanga Tamu kalna kawnga khaw hmasa ber) khua kan tih mai khuaa nu fel tak leh mi ṭha êm êm chuan fanu atân a lo enkawl ta hlauh mai a. Ka nu chuan ‘Nu’ tih tûr a nei ve leh ta. (Fa ang maia lo enkawltu Kâwlnu hi ka nu bicycle-a ka phurh theih hnuin an khuaah ka nu nên kan zuk zin a, mit ngeiin ka hmu hman. Chuti lai chuan ka nu nu (Kâwlnu) chu upa tak, lua kêlsam ṭo bum tawh a ni a, ka nu a han hmuthut chu mak a ti a, lâwm avânga mittui thla chungin ka nu chu a pawm a, a kuangkuah a, ‘ka fanu, ka fanu’ (Ta mi, Ta mi) tia a han ko chu mak tiin ka lo en ve reng a, an pahnih chuan an ṭap dun ta a.

Chu Kâwlnu fel tak chuan ka nu chu a pasal neih hun thlengin hmangaih leh duat takin a lo enkawl a. Ka nu pawh pasal neih hun a nih hnu chuan vânneihthlâk takin China mi fel tak nên an innei ta a. Tichuan, Moung Yua khuaah inbengbelin chaw dawrte an siam a, sum leh pai lamah pawh nupa intodelh tak an ni a. 

Chutianga nupa intodelh tak an nih hnu chuan ka nu pasal chu khual a zin ṭan a. Zu leh sa ti mi ni mah suh se pawisa inkelhna lam ngaina mi tak a lo ni a. Ka nu pasal chuan an sum neih zawng zawng chu pawisa khelh nân a lo hmang zo vek a. Hetianga ka nuin pasal rinchhan tlâk loh tak mai a lo neih palh avâng hian ka nu pawh a beidawng hle a ni.

    Ka nu chuan a rilru te tein mahni tlâng mite leh u leh naute awmna lama rawn tlân haw chu a ngaihtuah ve fo va. Ka nuin pasal a neih fuh loh êm avâng chuan a tâwpah Tuivar khuaa u leh naute hnênah a rukin a rawn tlân haw ta a. A pasal chhûngte pawhin a rang thei ang berin an rawn um zui nghâl a. Mahse, ka nu chuan, “Rim taka ka rilru ka lo sên tawh avângin leh kan neih sum leh pai zawng zawng pawh tui anga a luan ral tawh avângin ka rawn haw thei tawh lo, a tawk chu a tâwk a ni mai,” tiin a lo hnar a. Tichuan, beidawng takin Mung Yua khaw lamah chuan an haw leh ta a. (He thu hi naupang tê ka nih laia ka nuin ka mut hilh hmaa thawnthu ang maia mi hrilh ṭhînte an ni a, tam tak ka hriat tawh loh an awm bawk.)

    Ka pa pawh hi mi fahrah tak chhûngkua aṭanga rawn sei lian chho a ni a, u leh nau tih tûr pawh nei mûmal lo a ni. Farnu pakhat chiah a nei a, chu loh mi dang hmuh leh hriat ka nei meuh lo. (Ka pa hian kum 4 ka nihin nupui dang min neihsan a, a hnêna ka kal ngai loh avângin ka pute chanchin chu sawi loh ka pa chanchin tak ngial pawh hi tam tak ka hre lo.) 

    Ka nu pawh hian mahni fahrahpui tiin ka pa chu a khawngaih ṭhîn hle a, chutianga khawngaihna leh hmangaihna an lo insemtawn hnu chuan ka nu leh pa te chu an innei fel ta a, Tuivar khuaah chuan awmhmun an khuar nghet ve ta nghâl a. Chumi hnu chuan nupa tangrualin theihtâwpin hna an thawk a. Ka nu zawk hian hlawhfa 8 lai chhawrin lei a let a, (A hun lai chuan hmeichhiain lei an let an ti thin), ka pa zawk erawh chuan bâwng zuara sumdâwnna a siam a, mahni tawk chuan khawtlânga  mi intodelh tak an ni a. 

    Hun a rawn kal zêl a, nupa intodelh leh nupa nun nuam tak an nih mêk laiin ka pa zâwk chuan lêng dang ṭang a bêl ta a. Chumi avâng chuan ka nu leh pa inkârah hlimna reng a awm thei tawh lo va. Ka pa chuan mahni in lum aiin a nula nu bûk chu nuam a ti zâwk tlat a. Zân a rawn hawn hun pawh keini unau chuan kan hre ngai meuh lo. Ka pain nula dang a belh hun chuan thinrimna tûr leh vuina tûr ringawt a zawng kual a, kan nufa zaa min chhuaktîr chu an thil tum lian ber a ni. Ka pa in nula dang a duh zâwk avang hian kan chhûngkuaah hlimna a awm thei tawh meuh lova, ka nu chungah pawh vawi tam tak kut a thlak a, chutianga ka nu in vuak leh velh nasa tak a tawrh fo avang chuan a beng hriatna a hloh va, ramtuileilo dinhmunah ka pa chuan a siam ta a ni. 

    Unau 2 te chauh kan ni a, ka u mipa hi a naupan laia khawsikpui natnain a tlâkbuak avângin ṭawng pawh ṭawng thei lovin a awm a. Hun rei tak hnu pawha a damchhuah theih loh avângin mi ang lo a lo ni ta mai a. Ka nu hian kan unau 2-a nu-hrawn kan han tuar tûr a ngaituahin a rilru a na êm êm mai a. Kan naupang laia a sawi fo chu, “Kan sentêt laiin nuhrawm kuthnuaiah hrehawm tam tak kan lo tuar tawh a, a hrehawmzia ka hriatchian êm avângin ka faten nuhrawn in han tuar leh tûr hi chu ka ngaingam lo a ni ber mai,” a ti fo ṭhîn.

    Chutianga ka nuin kan unau 2 hma lam tûr thui tak a thlîr avâng chuan ka pa vuak leh velhte chu harsa ti takin a tuar hrâm hrâm a; amaherawhchu, a tawrh theihna leh dawh theihnain a tlin tawh loh chinah chuan loh theih lova nupa inṭhen a lo ṭûl ta a. Kum 4 ka nihin ka nu leh pa te chu an inṭhen fel ta a ni.

    Ka nu leh pate an inṭhen fel hnu chuan ka pa chuan nupui dang min neihsan nghâl a. Ka nuho chuan kan hmeithai nghâl bawk a. Ka nu chuan kan unau 2 chunga beiseina sâng tak a neih tlat avângin a nun meuh hlânin min enkawl a, min tuamhlawm a. Tuivar khuaah ei leh in-te zuarin min chawm a. Berhchep tak kan nih lai pawhin beidawng miah lovin min enkawl a, ka nu hi kan unau hnih tân chuan a tling zo êm êm mai a ni. Ka nu hi nu mawl tê mai a ni a; mahse, zirna leh thiamna ngaisâng êm êm mai a ni bawk a, “Ka fapa, i lo len hunah mite kuthnuaia i kûn loh nân thiamna ka zirtîr che a, chhêl takin zir ang che,” tih hi a thu mi chat ngun ber a ni. Ka nu hian thiamna ka zirchhuah ve theih nân tiin a chhang zawrhna aṭanga a cheng hmuhchhuahte pawh ama tâna hmang phal ngai lovin ka zirna atân tiin a theih tâwk ang chu a khawl zêl a, chutiang chuan matric lai ka lo zir chhuak ve thei a, ka nu mi hmangaihna leh duhsakna hi ka tân chuan a ropuiin a hlu tak meuh meuh a ni. 

    Hmeithai fa mah ni ila kan unau hian rual awh êm êm tûr kan nei bîk hauh lo va, miten min hmuhsit lohna tûrin kawng engkimah ka nu hian min hum reng a ni. Kum 1997 khân ka nu chuan Pathian rawngbâwlna lama pen ve tûrin duhsak takin Baibul sikula zir chhunzawn tûrin min ti a, a mi duhsakna ropui tak chu hnial chi nia ka hriat loh avângin India phai lamah Pathian Thu zir tûr chuan ka chhuk ve ta a. 

    Vânduaithlâk takin harsatna eng eng emaw ka zuk tawh a; mahse chuti chung pawh chuan ka nu chuan theihtâwp chhuahin mi rawn enkawl ṭang ṭang a. Kum 2 meuh ka zir hnu chuan harsatna avângin khaw lam panin ka rawn haw leh a. Tichuan, Yangon lamah ka zuk zir chhunzawm nghâl ta a. Hetianga kum 10 dâwn lai mai Pathian thu zira ka hun ka hman chhûng hian ka nu hian theihtâwp chhuahin a silh leh fen, ei leh in tûrte pawh hmang phal lovin sum leh pai sêngin min enkawl a. Chutianga a inhuamna avang chuan ka zirna kawngah pawh chakna tam tak ka nei a, ka nu inhuamna hian ka hringnun hi a khalhkal ni berin ka hria. 

    Hetiang khawpa ka nu hmangaihna leh duhsakna ka hriatchian hnu chuan atâna thil han tihsak te chu ka chak êm êm ṭhîn a; mahse, rawngbâwltu dinhmun aṭang chuan a duh ang pawh eng mah tihsaktheih ka nei lo va, eng mah thawk lova hahdam taka han dah ve chu ka rilrua lian ber a ni. 

    Ka nu hian kum 20 chuang zet min lo enkawl tawh a, harsatna leh hrehawmna pawh sawi phal lovin min lo hmeithaipui a, tûnah chuan a hahdam a hun ve ta tih ka hriat chuan atâna hnathawh chu ka tum hle a. Chutiang avâng chuan kum 2006 khân Middle East ram Qatar-ah hnathawkin ka chhuak ve thuai a. Kum hnih chu harsa êm êmin ni sen sa kârah hna rum tak tak ka thawk a; mahse, ka nu tâna hnathawk ka ni tih ka inhriat reng avângin ka hrehawmna pawh a chang chuan ka hre chang ngai lo. Rinchhan tûr u leh nau tu dang mah ka nei ve lo tih ka hriatna chuan ka rilru a siam puitling a. Ka nu pawh chu ka theih ang tâwkin ka enkawl ve ta a. Ka nu pawh a lâwm thiamin ka pawisa thawhchhuahte hi a hlut thiam êm êm a, mite hnêna han sawite pawh nuam a ti ve hle in ka ring. 

    Kum 2008 December khân haw ka tum a, ka nu hnênah pawh, “Ka nu ka rawn haw a hnai ve ta a, eng nge ka rawn hawn ang che?” ka ti a. Mahse ka nu chuan, “Bawihte, ka tân eng mah a ṭûl lo ve. Dam taka i lo haw chuan a tâwk a ni mai,” mi ti a. Chutianga ka nu hmêl duhawm tak hmuh ka nghahhlel êm êm lai chuan December 14 tlâi lam khân ka nu chuan rin loh takin mi lo boralsan ta a. Chutianga ka nu boral thu ka hriat chuan ka rilru a na êm êm a. Kan naupang laia a mi enkawlnate leh hrehawm tam tak a lo tawrh dân te, a sûr a sa kâra hna a thawh dânte ka han ngaihtuah chuan ka insum thei mawlh lo. 

    Ka rilru chuan, “Maw ka nu, kum 20 chuang zet harsa êm êm in min lo enkawl tawh a, tûnah i tân hna ka thawk a, hahdam taka han dah che ka tum mêk laia mi lo kalsan mai chu ka va’n tuar thiam lo tak em! I tân hna ka thawk a, nang i awm tawh si loh chuan ka hnathawh hian awmzia reng a nei tawh lo. Aw, ka nu i duh leh mamawh pawh eng mah ka tihsak thei lo che hi mi ngaithiam mawlh la, I thu ka awih loh leh I duh loh zâwng ka lo tih fo avângte khân min ngaidam mawlh ang che,” tiin ka rilru mangang chuan eng eng emaw a sawi ta chiam a, rilru mûmal reng ka nei thei mawlh lo. 

    December a lo nih chuan miten kan Lal Isua pian champhaphâk chu chhûng leh kuate nên hlim takin an hmang ang a; mahse, kei chu ka nu ngaiin ka ṭap dâwn chu a lo ni ta reng mai a. Kan nufa zaa hlim taka Christmas kan hman ve laite kha ka ngai a; mahse, tûnah chuan khang hun kha a awm leh thei tawh dâwn si lo. He hun a lo thlen hi chuan ka nu duh tak hi ka theihnghilh thei mawlh dawn si lo, tawnmang mai lo chang se tiin ka rilru ka han inhnem ṭhîn a; mahse, awmzia reng a nei lo. 

    Aw, ka nu i aw nêm tê vawikhat tal hriat ka va’n châk tak em! I mi hmangaihna leh duhsakna, i lainatna leh ngilneihnate hi kan unau hnih tâna ro hlu an ni a, kan dam chhûngin kan thiehnghilh ngai lo vang. I fate hian nu tih tûr nei lovin hringnun kan hmang zêl dâwn a, rauthla talin kan kiangah awm reng ang che. Kan mangan ni chuan …aw ka nu kan va’n ngai dâwn tak che em! Kan lâwm nîah pawh I tel lo chuan khawvêl hi a famkim thei mawlh si lo. Aw, ka nu, nghilh ni i awm dâwn lo. Ka nu, dam takin mangṭha.

(March 2, 2010 khan ka nu lung ka phun a, ka nu lungphungah, “Hringnun harsatna kalsana Pathian ângchhûng muanna I luh nî, December 14, 2008 hi kan thinlungin kan theihnghilh thei lo. Tûnah kan hnênah awm tawh lo mah la, kan thinlungah I awm reng dâwn,” tih ka ziak bawk.)

Dec 14, 2009 zân khân a hnuaia thute hi Sâp ṭawngin ka Diary-ah ka han ziak ve rawi a. 

Dear Mom, I always remember what you said to me, “My today is for your tomorrow.” Mom, you are the most precious, wonderful, dearest and only Mom I ever had on this earth. Though I’d not see physically your smiling face again in this world, your tender love and constant care will never die in my memory. Your advice, love and wisdom are still alive and burning deep down in my heart. You’ve been my strength when I’m weak. You’ve been my only hope and faith when I’m discouraged. I long the time when you always keep me in your arms with love those presence I depend on.

Dear Mom, I long to see the tears of joys in your eyes, the happiness in your cheek. I wanna hear even a single word of love from your mouth that I may be filled and satisfied in life that I once had a lovely Mom in this world.

You’ve clothed me with your unfailing love, a very kind and constant care. Though you’d never heard my voices and never seen my tears of sorrow, I’m still recalling from within and beyond by and by. I offer you my most gratitude Mom for all you have done to me. Mom, teach me again how to live one day at a time. I’ll always need your advice and love as the state of my faith in the deepest of my heart. Mom, through your tender love, darkness turned to light into my life, so that I can see the future. I’ll miss you, Mom, forever and a day.

Print this post