'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Monday, September 14, 2009

Viewpoint- Iran Nuclear Program II















September 11, Zirtawp khan Iran Foreign Minister Manouchehr Mottaki-a chuan world power ram rukte nena October Ni hmasa bera thusawihona nei turin Iran-in rem a tih thu chu Belgium, Brussels atangin world power ram rukte leh European Unions (EU) foreign policy chief Javier Slona-a kaltlangin khawvelah a pung ta a. Amaherawhchu tun tum an thuthona turah hi chuan a bik takin global nuclear disarmament leh Iran-West ramte nena an inhmuhthiamlohnate an sawiho ang a, Iran nuclear program erawh rorel agenda-ah an thun tel dawn nge dawn lo tih hriatchaintheih a la ni lo.


Tun tumah hian Iran-in a nuclear program chungchang sawi duh lo mah sela White House atanga palai Robert Gibbs-a erawh chaun, “Iran nuclear program hian international dan a bawhpelh avangin Iran-in world power-te nena thusawiho a duh loh fo chuan mawhphurhna rit tak chu Iran chungah a innghat fel tawh dawn a ni,” tiin a sawi a, U.S. States Department palai P.J. Crowely-a pawhin, “Iran-in a nuclear program chungchang agenda-a thu tel duh lo mah sela tun tum rorelnaah chuan palai kalkhawmten an thailang tho tho dawn a ni,” tih a sawi bawk a ni. September 10 khan Iran chuan UN Security Council-a permanent member 5 leh Germany-te nena inhmuhkhawm a beisei thu a hraittir tawh a, amaherawhchu security cooperation leh global disarmament chungchangte chuah sawiho a beisei hmel a ni.

Iran chuan kum 6 kal ta atang tawh khan Teran khawpui atanga kilometers 500 (miles 300) vela hla Natanz-ah a nuclear program tihlawhtling tura uranium siamna khawl ropui tak a lo nei tawh a, UN Security Council pawhin he program hi bansan turin vawi tam tak a ngen tawh a, mahse Iran-in a bansan mai duh loh avangin vawiin thleng a la chhunzawm zel a. Kan hnung July-a G8 kan tih khawvel ram hausa ber ram 8 U.S., Germany, Britain, France, Japan, Russia, Italy leh Canada-ten Italy ram ,L’Aquila-a rorel an neih tum pawh khan September thla tawp hma ngeia Iran-in a nuclear program bansan turin warning khauh tak an pe tawh bawk a ni. EU leh U.S. te chuan kum 2006 atang khan Iran chungah economic sanction an lo siam tawh a, tunah hian economic sanction tum thum meuh an siam tawh a ni. Amaherawhchu Iran hnar hnuaiah phatna a bo bik mawlh lova, a nuclear program chu mi tam tak thihtheihna ralthuam hlauhawm (mass of destruction) atana hman a tum loh thu leh nuclear technology hmanga electric power siamchhuah belh nan chauhva hman a tum thu pawh khawvel hriatah a puang chamchi ve a ni. 

UN nuclear watchdog agengcy-te sawi dan phei chuan Teran hian nuclear ralthuam hlauawm siamchhuah nan uranium a nei del tawh mai thei a, a la nei del lo a nih pawhin hun rei lo te ah chuan a nei thuai dawn a ni an ti hial a ni. Mithiamte chhut dan chuan Iran-in kan hnung February thla khan uranium kilograms 1,000 (pound 2,000) vel a nei tawh a, uranium kilograms 1,000 chuan nuclear ralthuam (nuclear weapon) pakhat a siamchhaukthei tawh a ni, an ti. International Atomic Energy Agency (IAEA) in report a pe hnuhnung ber chuan Iran hian a tlem berah uranium kilograms 1,430(pounds 3,153) vel a nei tawh a, he uranium hi centrifuges 5,000 vel a tling tawh a, IAEA agency-ten February thlaa report an pek tum ai khan tun tum report-ah hian centrifuges 1,000 a ;p chuang hman leh tawh a, tunah hian centrifuges 2,000 chuang silfai tur an nei sa bawk a ni. 

Iranian President Mahmoud Ahmadinejad-a erawh chuan September 7 khan, “Iran-in a nuclear program hi ralthuam hlauhawm (mass of destruction) atana hman a tum loh avangin leh nuclear technology hmanga electric power tihchhuah nan chauhva hman a tum avangin he nuclear program chungchangah hian Iran-in dikna (right) a nei a ni. Chuvangin Iran-in a nuclear program a bansan mai lovang a, West ramte (a bik takin Britain leh United States-te a kawk a) nen pawh Iran nuclear program chungchang kan sawi dun thei lo a ni,” tiin a puang ve thung a. Iran FM Monouchehr Mottai-a pawhin, “Tun tum rorelnaah hi chuan Iran-in nuclear technology hmanga uranium a siam chungchangah right fel tak a neih avangin Iran hian chu right chu a theihtawpin a defend ve dawn a ni,” tiin a sawi bawk. 

Iranian President Mahmoud Ahmadinejad-a chuan kum kal ta khan Tuipuisena Israel ram hnawlthla mai a tum avangin leh khawvel map atanga Israel ram thai bo mai a duh avangin Israel pawhin kutthlak mai chu a nap a, mahse Israel hian Iran chunga US policy chu a lo ralthlir reng ta zawk a ni. Iran-in Palestine Islamic movement/Hamas Movement-te leh Lebanon rama Syria pawlkhat Hezbollah helhote a sponsor ve avangin Iran chungah Israel a thinrim hle a, tun tum rorelna turah pawh hian Israel second Prime Minister Dan Meidor-a chuan, “Iran-in mi tam tak thihthiehna nuclear boom a siamchhuahtheih hma hian Iran nuclear program hi a rang thei ang bera tihtawpsak a hun tawh tak zet a ni,” tiin a sawi bawk a ni.

July thla Ni 18 khan CNN chuan US President nen interview a siam a, chumi tum chuan Israel-in Iran nuclear siamna hmun boom chhiat vek tur tih chungchangah U.S. in Israel hnenah thupek a neih leh neih loh zawhna a nei a, U.S. President Barack Obama chuan, “Iran nuclear boom chhe vek tura Israel hnena thupek engmah a awm lo ve. (Absolutely not, no green light for Israel to strike. We cannot dictate to other countries what their security interests are.) tiin a sawi a. U.S. chuan Iran nuclear chungchangah thui tak a ngaihtuah tawh a, U.S. in a duh ber chu diplomatic channel hmanga he buaina hi chinfel a tum zawk a ni. Amaherawhchu kei Obama hi U.S. President leh U.S. commander-in-chief hna vuan kawp vektu ka nih avangin U.S. zalenna leh himna a nih dawn phawt chuan U.S. in right a neih apingte chu humhalh turin ka inpaih reng a ni,” tiin a chhang a ni. Obama Vice President John Biden-a pawhin, “Iran nuclear chungchangah hi chuan Israel nen thuhmun ka vaw vek thei kher lovang, Israel chungthuah chuan Israel vekin thutlukna a siam ve mai tur a ni. Keini U.S. hian ram dang thiltihna engkimah inrawlh vek a tum lova, ram khatin a tih tur leh tih loh tur chu amah ngeiin thutlukna asiam mai tur zawk a ni,” tiin ABC Television atangin a sawi bawk a ni. Tun tumah hian U.S. pawh nasa takin a inpuahchak a, U.S. chuan Iran-in terrorist pawl hrang hrangte a support a ni tih chungchang te, Iraq leh Afganistan chungchang-te thlenga Iran nena thawhho dan ngaihtuah a tum bawk dawn a ni. 

Thirtu tam tak chuan tun tum Iran chungchang an ngaihtuahna turah hian hlawhtlinna eng emaw tal chu a awm ngei an ring a, engangin nge Iran buaina chu an hmachhawn dawn tih erawh thirtute hriatchak ber a ni thung a ni. Mi tam tak chuan Iran chungah hian soft diplomacy chuah chuan awmzia a neih theih tak tak an ring lova, hard diplomacy zawk hi Iran tana tha zawk tur niin an chhut ve thung a. Mithiam thenkhatte erawh chuan Iran buaina hi international buaina a nih ang bawkin regional buaina a nih avangin regional approach hmanga thulai rem hi a that ber an ring ve thung a ni.

Iran rama UK ambassador Sir Richard Dalton-a pawhin, “Iran chungchangah GCC-hi inrawlh thuk se la, engemaw chen hmasawnna a awm ka ring tlat a ni. Tun ang hun khirh tak pawha GCC-ten Iran buaina an lo tuilian ralthlir ve mai mai a nih chuan Iran hi tun angin engtikah mah a awm leh ngai tawh lo mai thei a ni,” tiin Royal United Institute (RUSI-Qatar)-a Summit an neih tumah an sawi nghe nghe a ni.
Bookmark and Share
Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....