'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Thursday, May 6, 2021

SIPAITEN THUNEIHNA AN PÂWNG LÂK HNU MYANMAR RAM DINHMUN

By: Tluanga Chhakchhuak

(Economic point of view aṭangin)

Sumdâwnna thil hi mipui laka lak bo theih a nih loh ang bawkin sorkar leh mipui pawh hi dân pângngaiah chuan an inngheng tawn reng ṭhîn a ni.

Febuary ni 1 aṭanga sipaiin mipui sorkar chu tharum nên a paihthlâk aṭângin mipuiten kan hmabak beisei a bo ta tih hi inhrilh pawh ngai lovin an inhre nghâl vek ti ila ka sawi uar lo vang. Beisei a bo tih ai mahin hmabak a ko ti zâwk ila a dik zâwk hial ang.

Myanmar mipuite hi hun hmasa lam (stone age) lamah kan kîr ta thut hi a ang ta zawk a ni. Thim thuah hnih tia zâwlneiten an lo hrilh lâwk hi Zoramah ni lovin Myanmar ramah zawk hian a lo thleng ta a, Covid 19 hri lêng buai vânglai takin hripui lêng pawh ngaihsak hman lovin sual sipaite rawngva taka an awpbehna hnuaia tal chhuah hi mipuite hnapui ber a ni ta si a, a lungchhiatthlâk hle mai. Economic subject-ah chuan "Primitive Accumulation" tih term a awm a. Chu chu stone age hunlai thingbul lungbul an biak laia mahni ngam zawg leh mahni aia chak lo zawkte chunga lal hrawta, mahni hamṭhatna atân hmasial taka mi thil pawng chhuhsak thil sawina a ni.

Tûna sipai council sorkar intite chêt dân pawh hi mi in chhûng thlenga lûta an rem tihna tel miah lova an duhthala luhchhuah hnua mi man leh thah mai bâkah an neih sum leh thil hlu tak takte an chhuhsak hi primitive accumulation chêt dân dik tak a ni.

Sipai council sorkar ten dân leh thupek keng kawh thei tûra an MARTIAL LAW ORDER chhuah zawng zawng hi "extractive institutions" tia hriat mi mal leh pâwlho pakhat tân chauh a hamṭhatna atâna chhuah ṭhîn dân a nih hlawm avângin mipui zawng zawng tân a huap lova, Sipai lalte leh an thurualpui theih an hnungzuitu RULPUTARA leh a vuangvate tân chauh a ni.

Thim thuahhnih kan hmachhawn kan tih pawh hi chanchin thar leh thupuanchhuahna dik tak social media leh News Agencies-te a thiat vek a, sipai thlawp TV leh Radio chauh hian an propagada puan chhuah nân hun an hmang a, tualchhûng leh ram pâwn chanchin puanchhuahna rêng rêng a hup bo vek mai a, mihring dikna chanvo hi nasa takin a pawngsual a ni. Foreign News media BBC, CNN, VOA chu sawi loh ram chhûnga internet connection zawng zawng deuh thaw a chhuchat avângin veng chhûng thil thleng pawh a hriat theih rêng rêng tawh lo va. Zânlai ah mi in chhûng duh ang anga dap theihna "mikhual reportna dân" pawh chu mipuite a tithlabar thar ngei mai.

1962 kuma Gen. Ne Win-a sipai sorkar a lal khân mipuite sumdâwnna zawng zawng Nationalized a niin sipaiten an lo chhuhsak tawh a, Bank note pawisa tlang lian chin zawng zawng a lo tithi tawh tih mipuiten an hriat hnu a nih vângin tûn tum sipaiin thuneihna a rawn pâwng lâk leh pawhin Bank a mipuiin an pawisa dah pawh chu a him dâwn ta lo tih an hre thiam nghâl mai.

Pawisa hlutna tlâkhniam leh thil man rawn sâng zêl tûr hi sipai council sorkar hrin chhuah vek hi a ni a. Mipuite chuan engti kawng mahin an chûngah rinna a nghat thei lo. Internet Broadband a chhut chat hnu chuan sumdâwnna kaihhnawih thil zawng zawng banking thlengin a tawrh phah ta a, a hnu deuha Bank-a pawisa dah reng pawh kan tân a him ta lo ve tiin ATM hmangin an la chhuak ta sup sup mai. Bank-a pawisa lak chhuah runpui a awm laiin pawisa rawn lût erawh a awm der si lova. Hei tak hi sipai council sorkar rorêlna mipuiin an rin lohna langsâr ber chu a ni ta a.

CDM avânga sorkar hnathawk nuar zîngah bank staff-te an tel teuh a, mipuiin sipai sorkar hian bank tak ngial pawh a la rawh duh palh ang tiin chutia chân vek ai chuan kan neih zawng hi la lêt ila CDM thlawp zawnga thilpêk rawngbâwlna neih hi kan hlâwkpui zawk e an ti ta zâwk ni pawhin a lang a ni.

World bank chuan tunlai Myanmar buaina avângin GDP 10% velin a tla hniam a ring a, Fitch phei chuan 20 % vel thleng a nih a ring a ni. A nihna takah chuan hei aia nasa in a tla hniam thei tih a chiang hle mai. Sipai te thuneihna an lak hnuin Myanmar Economic hi a tlahniam duai a ni. A sipai council sorkar ber hian China rinchhanin engmah a thawk thei lova, mi man leh tualthah ringawt hi tun thlachhunga a hnathawh ropui ber a la ni rih bawk si a, mipui tan hmabak a ko hle a ni.

Myanmar Economy hi khawvêl banking nen in zawm reng a ni si a, tha pangngai a mipui sorkar in hma a lak pawh in kum 2030 velah mi ram kan ang ve dawn chauh tih tawh nak a laiin Sipai firfiak ho leh an zarzo tum RULPUTARA te chuan beidawnna khuar khurumah min hruai lut ta si a. A tawp ber atan chuan Sual Sipai Sorkar (SSS) ho an tlâwm a, beidawnna khur aṭanga mipuite min khai chhuak tûr chuan mipuite rinkai NUG hian kan beisei ang Federal Democracy rama min hruai thlen theih phawt a ngai a ni. Democracy ram kan nih phawt a ngai a, Foreign investment tam tak kan ramah kan lak luh phawt a ṭûl a ni. Infrastructure thar din thar leh a ethnic nationality-te lungrual taka kan tanrual hun hi a nghahhlel awm ta viau e.

Covid 19 hripui vânga mipui hnathawk mûmal thei lo retheihna belh chhah a, tualchhûng buaina siamchhuaktute thuneihna chak huam huam Lalna thlahlel ngawih ngawih sipai lal leh an zarzo phet tumho Rulputarte chu Pathianin hrem mawlh rawh se.


Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....