'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Thursday, May 20, 2021

International news & Politics

By: CT. LALRINAWMA


*JERUSALEM KHAWPUIH INCHUHNA VANGIN JUDA-HO LEH MUSLIM AN INDO ṬAN LEH MEK!*

(Israeli Jet fighters 80-in Gaza Strip an bei, Israeli Reserve sipai 5000 kohkir mek an ni, Palestinian 35 leh Israeli 5 an thih phah ta) 

May 12, 2021 (MSR) : Tunkâr Thawhṭanni aṭanga Israel leh Hamas leh Islamic Jihad (Palestinian) hote inkâra buaina chuan zual lam pan zêlin, nizan leh tukin zîng thlengin Gaza Strip-a cheng Hamas leh Islamic Jihad helte chuan Israel chu rockets 350 chuangin an kap tawh a, chung rocket tam tak 90% chu Israeli Defense Force *Iron Dome* missile interceptor chuan boruakah a lo kap dârh hman a, mahse, ṭhenkhat chu kah thlak loh vangin Israel ram chhûng dengin, building leh bus te a deng fuh a, mipa 5, naupangtelin an thi tawh a ni. 

Israel Defense Force (IDF) te pawhin chutianga an ram chhûng Tel Aviv, Jerusalem leh chhim lam ram, rockets 350 chuanga rawn kaptute chu tihtawp tûrin Jet fighters 80 in an beilet nghâl a. IDF lam hian Drone, F-16 leh F-35 fighter jet te hmangin Hamas leh Islamic Jihad helte tawm buk nia ngaih 130 zet chu an bei zui bawk. Gaza Health Ministry chuan Palestinian 35 lai, hmeichhia leh naupang 17 telin an thih phah a, hliam 300 chuang an awm, a ti. 

Hamas leh Islamic Jihad te chuan Tel Aviv khawpuia *Ben Gurien International Airport* te pawh kapin, thlawhna ṭhenkhat thlawh chhuah hun tihtlai phah a ni. Jerusalem khawpui chhim chhak Rishon LeZion bakah, Gaza Strip hnaih Ashkelon, Holon leh Tel Aviv bula Givata'im khuaah te chuan Palestinian helte rockets rawn kah chu an tla a, in leh lo tihchhiat nasa lutuk a neilo nain, mi 5 in an thih phah, niin Israel Defence Force thupuangtu Col. Jonathan Cornicus chuan a sawi. Boruak chuan muanawm lam a la pan thei lova, Israel leh Hamas leh Islamic Jihad hotute hian nasa zâwka indo tûrin an invau tawn ve ve a ni. 

Kum 2014 khân Israel leh Hamas, Islamic Jihad, Al-Aqsa Martyr Brigade leh Hizbollah te hi ni 50 dawn an lo indo chiam tawh a, chumi tum chuan Palestinian 2,100 in an thih phah a, Israeli 70 an thi bawk a, in leh lo tam tak a chhe bawk. 

*ENGTIN NGE BUAINA A LO CHHUAH ṬAN LE?*

Muslim hote chawngheia inserh thianghlim hun leh thla serh (Ramadan) chu May 8 kha a tawpni a ni a, chumi hma ni chiah Zirtawpniah *Puithiam Sheikh Tayseer Abu Sunainah* chuan thuchah sawiin, " *Sheikh Jarrah hmun, East Jerusalem khawpuia mi chu kan ram dik tak a ni a, Al-Aqsa hmun vênghim tûrin kan thlarau leh thisen kan hlan dawn a ni, kan inpeih e*", tiin. Chuta pungkhâwm Muslim 90,000 dawnte chu East Jerusalem a *Al-Aqsa Mosque* an tih, Muslim hoten khawvêla hmun thianghlim 3na an neihna leh *Dome of the Rock* an tih, rangkachaka luan an biak in (mosque) bulah punkhâwm an duh a ni. May 8 Inrinni zan chu tawngtaina hun danglam bik (night of destiny) leh hlu tak (sacred prayers) *Laylat al-Qadr* an tih hun chu an ngai pawimawh em em a. Chutih lai tho chuan kum *1967 Six Day War*-a Arab-Jordan sipaite kut aṭangin East Jerusalem chu Israel sipaiten an lakni May 10 a lo inher chhuak ve mek bawk si. He May 10 hi kum tin maiin Israeli hote chuan Jerusalem khawpui an lak hriatrengna Ni-ah ngaiin, " *Jerusalem March*", tiin Juda kulmuk hoten *hriatrengna kawngzawh* an nei thin bawk a, chutianga kawng zawhtute chuan Jerusalem Temple awmna *Western Wall* (Tahna Bang an tih bawk) ah te chuan kalin, an tawngtai mur mur mai thin a ni. May 10-ah Juda ho mi 30,000 dawn te chuan *Jerusalem March* tiin kawngzawh chu neiin, East Jerusalem chu Damascus Gate aṭangin Old City an tih chu an kal a, chung mite vêng tûrin Israel sorkârin Police 3000 a duty tîr hial. Chutianga Muslim leh Juda hoten Jerusalem Temple an lo inchuh fo thin bul, Muslim hoten Old City lama " *Noble Sactuary*" *Al-Aqsa Mosque* an tih mai thin, Judate erawhin " *Temple Mount* " an tih *Western Wall* awmnaah chuan buaina a lo chhuak ta a ni. Juda-hoten Jerusalem March an neih hian, police ten Al-Aqsa Mosque compound luh erawh an phal bik lova. Israeli police ten Al-Aqsa Mosque lama Muslim pungkhâwm chiamte chu hnawh dârh tumin, Palestinian mifirfiak (terrorist) hoten lung hmangtein an lo vawm a, Israeli Security Forces te chuan *rubber-bullet* leh *stun grenade* leh *tear-gas* hmangin an kap a, intihbuaina bul a lo inṭan chho a ni. May 8 aṭanga Jerusalem khawpuia intihbuainaah chuan Palestinian 700 dawn leh Police 20 te chuan hliam tuarin, boruak rit ru tak a lo inmung ṭan a. Gaza Strip lama Hamas leh Islamic Jihad helten Al-Aqsa Mosque vawnhim leh an mipuite chhan leh thlavang hauh nan tiin, rockets chu Israel ram chhûngah an rawn kap zui ta bawk nen, chutianga rockets a kahna chu chhangletin an inkâr boruak chu a lo lum zual ta zêl a ni ber mai. Israeli caretaker PM Benjamin Netanyahu chuan, Police thiltih chu ṭan tlatin, sakhaw tina zalen taka chibai bukna (freedom of worship) chu a thlawp tih a sawi laiin, Palestinian Authority President Mahmoud Abbas chuan, "Israeli Police thiltih chu, uchuak taka hmalakna", tiin a dem a. Palestinian pungkhâwm chiamte chu " *Al-Aqsa Pasalṭhate*" (Heroes of Al-Aqsa) tiin a fak hle thung a ni. 

Thawhṭanni leh Thawhlehni zîngah Gaza Strip aṭangin Palestinian helte chuan rockets 350 zet maiin Israel ram chhûng chu an rawn kap zui ta a. Israel ram pawhin an beisei loh deuhva Jerusalem leh Gaza Strip aṭanga buaina an hmachhawn takah chuan, Reserve sipai 5000 te chu indo tûra inralring tûrin a koh kir mek. Israel ram hmun hrang hrangah chuan, rocket leh missile laka inhumhimna tûrin mipui hriattîrna ral khel dâr (siren) a ri chuah chuah mai a ni. Hetianga siren tihrik a nih tawh chinah chuan Israeli mipuiten an in chhûng emaw, compound-ah emaw bomb si per leh rocket/ missile ten a tihchhiat mai mai theihloh tûra siam tawm kuk (bunker) ah an tawmim thrap tûr a ni. *Al Jazeera News chuan, Israeli jet fighters 80 laiin Gaza Strip a beih vangin mi 35 in an thih phah, a ti*. Thi leh hliam zat hi BBC, NBC, AP, Reuters, Fox News, Haaretz, Times of Israel leh Jerusalem Post te ziak erawh a in ang lova, mahse, thi hi 30 chuang ni ngeia ngaih tûr a ni ang. 

Jerusalem khawpui *Old City* hmuna Thawhṭannia buaina chhuakah hian, Palestinian Red Cresent Society chuan mi 520 hliam awmin, mi 200 chu Makassad Hospital pan pui an ni a, mi 5 phei chu an dinhmun a thalovin an hliam na hle, a ti. Dr. Adnan Forhoud chuan, hliamte chu an lu, awm leh ke-ah kah an ni deuh ber, a ti. 

Hamas hel hruaitu *Ismail Haniyeh* chuan, "Theihtawpin, nasa zâwkin Israel ram chu rocket leh missile hmanga an kah tûr thu leh Israeli firfiak thiltihna chu kan dovin, kan bei zêl dawn a ni", a ti. 

Hetianga *Al-Aqsa Mosque* a Muslim pungkhâwm hnawh dârh tumna vanga Israeli police thiltih hi khawvêl ram hrang hrang leh Arab - Muslim ramten an dem hle a. Tûrkish President Tayyip Recep Erdogan chuan, theihtawpa Muslim ramte ṭangruala Israel thiltih dodal tûrin a sawm a, "Israel thiltih dan" a dem thu na taka sawiin, " *mi firfiak leh nunrawng sorkâr*" (cruel terrorist state) tiin a puh. Iran, Egypt, Jordan, Saudi Arabia, UAE te pawhin an dem hnu lawkah, Arab Leaque leh Islamic Organization of Islamic Council (OIC) ang pawhin demna thu an au chhuah pui tawh bawk. *Middle East Quartet* an tih *US, Russia, European Union* leh *United Nations* chuan tunlaia Israeli leh Palestinian inkâr boruak chu, Middle East biala indona leh boruak thalo tak thlentîr thei a ni, tiin an ngaihven zual (deep concern) hle tih sawiin, boruak tidai zawnga hma la thuai tûrin Palestinian leh Israel ram hruaitute chu an ngen a ni. 

*SHEIK JARRAH INCHUHNA VANG A NI ZÂWK MAI THEI EM?*

May 2 chho aṭangin East Jerusalem khawpuia Palestinian mi 58 chenna/ awmna *Sheik Jarrad* chu Juda hoten *kan pipute aṭanga kan ram dik tak* tiin, Palestinian chhûngkaw ṭhenkhat chu chhuak tûrin an ti a. He lai Sheik Jarrad hmun hi mi ṭhenkhat chuan, kum 1948 khân UN Refugee Agency leh Jordan ram inremna angin Palestinian refugee-te chenna tûra pek "Nakba" tih niin an sawi. Hun a lo kal zêl a, 1956-ah te leh 1970 chhovah chuan Judaten an ram a nihzia an rawn hauhna telh telh a, Judaten Court-ah khingin Jerusalem District Court chuan chhûngkaw 4, al-Kurd, Iskafi, Qassim leh Jouni te chu an awmna hmun chhuahsan tûrin a ti a, chu thil kal zêlah chuan Israeli Supreme Court chuan May 10 thutlukna siam a tum nain, boruak thalo a awm leh tak thut avangin, Supreme Court thutlukna hun chu ni 30 in sawn hlat a ni. 

Kum 1956-ah Palestinian 28 an cheng ṭan a, chung mite chu Yafa, Haifa aṭanga lo kalin Kârn al-Jouni Area an tih lai Sheikh Jarrad ah an cheng tih a ni. Hetianga Sheikh Jarrad hmun aṭanga Palestinian hote hnawhchhuah a, Judate awm tîr tumna hi *Rupert Colville*, UN thupuangtu chuan, "Tihluihna hmanga sawn tumna chuan thil thalo zâwk a thlen thei" tiin, Israel sorkâr chu fimkhur tûrin a chah a ni. East Jerusalem-ah chuan mi 441,000 cheng zînga mi 200,000 chu Juda hnam an ni a, sipai leh police venhim an ni, an ti. East Jerusalem pumpui hi Palestinian te chuan Independence an lo nei/ hmu a nih chuan, an khawpui ber (Capital) tûra an lo ngaih ve thin a ni. Jerusalem chhak lam Givat Hamatos - Beit Saffa leh Har Homa - Jabal Abu Ghneuim leh Beit Sahour chhim lamah Judate hi an cheng tam ber a ni, niin an sawi. Israel sorkâr thiltih dan chu US leh UK Politician ṭhenkhat te pawhin an sawisel a, chung zîngah chuan British Politician Jeremy Corbyn pawh telin, Jeremy Corbyn chu Labor party hotu a ni. April thla khân ṭhenkhat chuan International Criminal Court (ICC)-ah Israel sorkâr khin an duh a, *SaveSheikhJerrah* tih movement siamin, Court kalna tûr sum an tuak a ni. Sheik Jarrah hmuna thil inmun meng chuan Muslim - Arab hote a ti ṭangrual hle mai thei. 

*ISRAEL-HOTE AN ENTAWN TLAK THIN!*

Israeli caretaker PM Benjamin Netanyahu leh Defense Minister Brig. Gen. Benny Gantz chu politics thilah in mil miah loh, an inmil loh vanga kum 2 chhûnga Parliament (Knesset) inthlan vawi 4 ngaih phahna a lo thleng tawh a, tunah pawh sorkâr siam thei party an awm rih lo. Mahse, hetih rualin an hmelma te chona leh beihna chhanglet tûrin *Arpui mei tan, Tho thil ang* leh *Kawikawm thin ang thrap* in an ṭangrual thei tlat si! Hamas leh Islamic Jihad helten Israel ram an tihbuai nasat avangin a chhanlet (respond) dan tûr an ngaihtuah hova, PM Netanyahu leh Defense Minister Gantz leh Israeli Military Chief of Staff Gen. Avachali leh National Security Adviser, mi tlêmte te chuan uluk takin thil awm dan thlirin, nasa zâwka Hamas leh Islamic Jihad hote beihna chhanglet tûra hmalak an remti a ni., *Palestinian helte hian an ngamloh chalah chil an hnawm dawn em ni ang?* tih chu khawvêlin a ngaichang thup mai a ni. 

PM Benjamin Netanyahu chuan, "Beihpui lian tak chu kan kal pui dawn a. Hamas leh Islamic Jihad te chuan an thiltih man sang tak (heavy price) an hmu ang. An thisen chu an lu chungah a awm a ni. He kan beihpui (operation) chuan hun rei zâwk a duh hlek ang. Kan invenna tûra thiltih chu kan tizau dawn a ni. Kan ṭanrualna, chakna leh theihna kan entîr anga, Israeli khualehtuite chu him takin kan awm tîr ang," tiin Hamas leh Islamic Jihad te chu a rawn vau leh ta chher chher mai a ni. Chutah Defense Minister Brig. Gen. Benny Gantz pawhin, "Kan ṭanrualzia a tilang dawn a. Tum (target) bik kan nei a, bul kan ṭan chho mek a ni. Hun rei zâwka kan mipuite himna tha tak (quiet and security) kan siam ang," a rawn ti ve bawk. Defense Minister hian Reserve sipai 5000 te chu ko kir mekin, Gaza Strip lamah raldo thei tûra inralring tûrin a hriattîr tawh a ni. Israeli Politician te chu ngaihdan thuhmun lo angin awm thin mahse, pawn lam beihna thilah chuan an ṭangrual thiam thin hle. An va entawn tlak em! 

Israel hian Gaza Strip a Hamas leh Islamic Jihad hote chu an zung lam nen phoro tumin, Gaza hi a luhchilh dawn nge a hriat rih lova, tunah Fighter jets 80 rual nen Gaza-ah beihpui - airstrike neiin a bomb alh zuai zuai a, meikhu a zam ngiai nguai reng mai a ni. Hamas leh Islamic Jihad ho lahin Juda hote nena indonaa thih chu "Martar" tiin an hlau bik der si lo. 


*Abu Hamza*, Al-Quds Brigade thupuangtu chuan, " *Tel Aviv khawpui chu Gaza aṭangin a hla lova. Kan hmelmate chu a rem chan ang zêlin kan bei hmiah hmiah dawn a, lo inring rawh se. Kan thiltum (agenda) a hlawhtlin hma chuan ka beiin, kan chhunzawm zêl dawn a ni*," tiin Israel a rawn vau zui a. *Ziyad al-Nakhalah*, Islamic Jihad Secretary General pawhin," *Dinhmun tha zâwka kan awm hma chuan kan bei zêl dawn a, Pathianin rem a tih chuan, dodalna (resistance) chu kan lantîr zêl dawn a ni*," a ti bawk. 

Ahmed Aboul Gheit, Arab Leaque hotupa chuan, "Israel-in thlawhna hmanga Gaza a beih dan chu hleihneihna leh mahni mawhphurhna hrelo thiltih a ni," tiin a dem hle.  Israeli Air Force te chuan Jet fighters 80 zetin Gaza Strip hi an vir kual hneh hle a, Thawhlehni khân building pakhat, Rimal khuaa mi chhawng 12 zeta sang chu Hamas office leh sipaite tawmna tiin an bomb alh zuai2 bawk. Associated Press leh Reuters News te chuan, he building chhawng 12 ah hian Gym, Business thil a awm, an ti. Nilaini zîngah building chhawng 9 a sang Apartment, Medical Store, Dental Clinic awmna pawh bomb a ni a, Israel te hian an bomb chhiat tak tak hmain Drone thlawhna hmangin thawt lawk (warning) nan vawi 5 an han kap phawt a, a chhûnga chengte an tlanchhiat hnuah F-16 hmangin an bomb chhe zui ta a ni. Israel chuan West Bank lam tana Hamas Intelligence Office leh Command Center awmna a ni, a ti.

Hamas leh Islamic Jihad hote chuan Gaza bul hnai, Israel ram chhûng *Ashkelon* leh thlaler hmun *Beer-Seva* hmun khuate chu rocket hmangin an kap a, *Lod* khuaah Arab thalaiten ralkhel dâr a lo rik chuan Palestinian hote rocket kah a lo thleng dawn tih hriain, kut te an lo beng chian a ni, an ti. Gaza Strip hmuna Mosque ṭhenkhatah aurinna hmangin, " *Allah Ropui rawh se! Islam tan hnehna a ni. Dodalna kan nei zêl ang*", tiin an au ruah ruah niin an sawi. 

*Ned Price*, US State Dept thupuangtu chuan, "Israel leh Palestinian hote inkâr boruak lum tak tidai tûrin hruaitute kan ngen a, Gaza aṭanga rockets hmanga Israel ram kahna pawh tihtawp ni rawh se," a ti. *Tor Wennesland*, UN Special Envoy to Middle East chuan, "Inkahna chu tihtawp tûr a ni. Hetianga tu lam lam pawhin an thiltih an tihtawp thuai loh chuan indona puitling (full scale war) a thlen tîr ang", a ti. PM Benjamin Netanyahu aiawh thupuangtu *Ofir Geldelman* chuan, "Palestinian hote chet dan chu Jerusalem aṭanga Gaza Strip thlengin a hma aṭanga ruahmanna fel fai taka thiltih a ni. Hetiang buaina (riot) awm tûrin an lo ruahman lawk diam a ni" tiin a puh. 

Tel Aviv khawpui chhim chhaka Lod khua *Mayor Yair Revivo* chuan, "Arab thalaite chuan vantlang rama mipui thilte chu an tichhe vak a. Israel flag aiah Palestinian flag te an lo zar pharh a, mi pakhat kahhlum a ni", a ti. Heta kahhlum hi Haaretz chanchinbu chuan Arab mi niin a sawi. 

*JERUSALEM KHAWPUI INCHUNA VANGA BUAINA KAL ZÊL NGHAWNG A NI*

Khawvêla khawpui upa ber zînga sawi, Jerusalem khawpui chu *Juda, Kristian leh Muslim* hote tan sakhaw thilah hmun pawimawh leh thianghlim a ni a. Judate lahin Lal Solomon hova an sak " *Jerusalem Temple*" sakna hmun tiin an ngaihlu em em a, an chatuan khawpui (unified eternal) ah an ngai a ni. Jerusalem Temple an tih, kum *586 BC* a Babulon hote tihchhiat sak, a hnua *Zawlnei Nehemia* hun lai ( kum 445 - 432 BC) an sak ṭhat (rebuilding), tuna Temple Mount tih laia awm chu kum AD 70 khân Rom sipai General huaisen Titus-an a chhutchhiat leh hnuah, Muslim hote hmun thianghlim Al-Aqsa Mosque bula *Noble Sanctuary* an tiha "Dome of the Rock" tih lai chu Jordan ramin a lo awp thin hnuah, chu laia Muslim hote hmun thianghlim 3na chu Islamic pâwl pakhat *Waqf* enkawl tûrin a ti a, a lehlama awm *Western Wall* tih chu Judate hmun thianghlim a lo ni bawk si. Kum 2000 khân Israeli Politician ten an tlawh tum pawhin, Muslim/ Palestinian hote nen intihbuaina a lo tichhuak tawh a ni. *Engtikah tak an inkâr buaina chu ching fel tak ang maw?!* Khawvêla Indopui 3na tichhuaktu tûra mi tam tak ngaih a ni thin a ni. 

Ref: Burma Mizo Zawlbuk


Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....