'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"

Friday, April 16, 2021

Hitler-a chanchin Part (4)

 By: Joseph Saia (Australia) 


VIENNA LEH MUNICH LAMAH:

Sikul a chhuahsan hnu chuan Vienna khawpuiah a kal a. Hna pawh thawk peih lovin lepchiah leh pawlawh takin a khawsa a. He hmun aṭang hian Hitler-a’n nunchang ṭha lo leh awm dân mawi lo pui pui a rawn chîng ṭan a. Sikul pawh kal ṭha duh lovin Vienna kawtthlêra zu dawr leh thingpui dawr vêlah râwva takin a hun a khawh ral vêl mai mai a. Chutih lai chuan amah hmangaih êm êmtu a nu chuan rethei ṭanpuina sum a dawn chhun chu a fapa Hitler-a tân a thawn ṭhîn a. A fapa Hitler-a lah chuan eng mah hre si lovin a nu pawisa thawn chu lung te hmanin a lo hmang huai huai mai a. Sum leh pai hman tûr a tlâkchham tak tak hnuah chauh phûr lo zetin rawng hnawih hna a thawk ve ta a. 

Vienna khawpuia hna a thawh lai chuan lemziahna sikul pakhat (The Academy of Fine Arts Vienna)-a kal tûrin dîlna vawi hnih lai a theh lût ve a. Mahse, entrance exam vawi hnih ngawt a hlawhchham (fail) avângin a tling zo ta lo va, a hlawhchham let der a ni. Hemi ṭuma a tlin lohna chhan hi a nungchangin a zir loh vâng ni lovin lemziah lama pianpui thiamna neite kuthnu a tlûk phak loh vâng a ni ber a. Hitler-a’n a mi mal thiamna tak tak a hman theih loh avângin an sikul director chuan lemziah ni lovin in sak lam zirna sikul (The School of Architecture)-a kal zâwk tûrin a lo fuih a. Hitler-a chu a rilru a hnualin a beiseina pawh chu a bo hman hle a ni. 

Hetianga rilru hnual leh beidawng taka hun a hman lai hian a tâna sum leh pai ngaihtuahtu a nu Klara-i, kum 47 mi chu hnute cancer-in kum 1907, December ni 21-ah a thi ta hlauh mai a. A nuin a boralsan hnu hian Hitler-a chuan sum leh pai lamah harsatna namên lo a tâwk chho nghâl a. Thla tin in luah man chêng sâwm pêk tûr a neih loh avângin nawhchizuar leh mi retheiho awm khâwmna Stumpergasse vênga in ruak pakhatah a invawm lût ve rawi a. Chutah chuan kum eng emaw zât a chêng a. A chhan bulfûk tak sawi theih ni lo mah se, mi thiamte sawi dân chuan hêng dinhmun hrehawm tak a tawh lai hian Hitler-a’n Juda-ho huatna a nei ṭan tawh a. Eng ang dinhmun chiah nge a tawn tih hriat ni lo mah se, Juda-ho hmuhsit leh hnuaichhiah a tâwk ngei a nih an ring a ni. 

Linz khuaa an pêm leh hnu khân Juda-ho an pung chak êm êm mai a. A tam ber chu dawrkai leh pawisa pûktîra sumdâwng thiam tak takte an ni hlawm a. Hetih hun laia Germany ram chhûnga sumdâwnna lian leh hna ṭha zawng zawng deuh thaw chu Juda-ho kutah a awm tih theih a ni. Sawrkâr inrêlbâwlna lamah pawh Juda-ho chuan dinhmun ṭha leh nihna sâng tak tak an rawn luah chho ta zêl a, a ram leilung fate zâwk chu Juda-ho rah behin an awm ta hial a ni.  

Sumdâwnna lama a fawng chelhtu ni si khân Juda-ho chuan Germany sawrkâr hnênah dik tak leh fel takin chhiah an pe ṭha duh lo va. Tin, hetih hun laia German sipai officer tam tak kha Juda mi an ni a. Chûng sipai officer-ho chuan ram leh hnam hmangaihna avânga rammut aiin sawrkâr thau sâwk dân tûr leh mahni inhaivum thur thur ringawt an ngaihtuah a,  Germany ram tâna râl do ve duh miah lo an ni tih a hmuh khân Hitler-a rilru a na ta êm êm mai a. Hitler-a chuan hêngho hi ram phatsantu leh nakin hun zêla Germany ram tâna mi hnawksak leh Germany ram ei chhetu tûrte an la ni dâwn tih a ring tlat a. Juda-ho rêng rêng chu mi duhâm leh pamham, suamhmang leh he khawvêla thil ṭha lo zawng zawng thlentu niin a ring tlat bâwk a ni. 

Hitler-a’n Juda-ho huatna rilru (antisemitic) a neih ṭan dân hi historian-ten an chhui nasa hle a. A naupan lai aṭanga a ṭhian bulfûk August Kubizek-a sawi dân chuan Hitler-a khân Linz khua a chhuahsan hma aṭangin Juda-ho huatna rilru a nei tawh a. ‘Juda-ho chu changpât mai an ni,’ tih a sawite leh ‘Juda-ho chu lei chung ata tihboral daih ka duh a ni’ tih a sawite chu thil ni thei tak mah nise, Indopui pakhatna a zawh hnu aṭang khân Hitler-a’n he rilru hi nghet takin a pu tawh a ni tih chu mi thiamte pawm tlân ber a ni. 

Vienna khawpuia a chen lai hian sakhuana leh hnam humhalhna kawngah hnam hrang hrang an intlânsiak nasa hle a. Juda-ho chu sumdâwnna lama a fawng chelhtu leh leh sawrkâr thila dinhmun sâng tak tak luahtute an nih avângin Juda-ho chuan Germany ram pum puiah an thuneihna an chawisâng zêl ang tih mi ṭhenkhat chuan an hlau hle a ni. Hitler-a chuan a pa ro tlêm a khâwm a. Tichuan, kum 1913, May 24 khân Europe khawmuala zirna hmunpui leh zu (beer) siamna hmunpui ber Munich-ah a kal ta a. Eng vânga Vienna khawpui chhuahsan nge a nih tih chiang taka sawina awm lo mah se, Hitler-a hian Austrian lal chhûngkaw rorêlna leh sipai thuneitute beih lêt duhna lian tak a nei a. Habsburg Empire chhûnga hnam inchawhpawlh nasa lutuk leh sipaiho zînga hnam inchawhpawlh awm a duh loh vâng niin an ring a ni. 


Print this post

No comments:

Post a Comment

I ngaih dân han thawh ve rawh le....